PJESA PAREKREU IV
Dasmorët mbërritën herët në mëngjes, hipur nëpër karroca të ndryshme,
kaloshina, pajtone dyrrotëshe, karro të vjetra e të vogla pa mbulesë, të tjera të
mbuluara nga sipër, anash të hapura dhe me perde prej lëkure, ndërsa të rinjtë e
fshatrave më të afërme kishin hipur nëpër qerre dhe qëndronin në këmbë, njëri
pas tjetrit, me duar mbështetur në anë të karrocerisë së të mos binin, se e
ngisnin me revan dhe tundeshin shumë. Kishte nga ata që erdhën nga dhjetë
lega larg, prej Godervilit, Normanvilit dhe Kanit. Ishin ftuar të gjithë të afërmit
e të dy familjeve, ishin pajtuar
me miqtë me të cilët qenë prishur, iu kishin
shkruar të njohurve që s’i kishin parë prej kohësh.
Herë
pas here dëgjoheshin mbrapa gardhit fshikullima kamxhiku; atëherë
hapej trina: hynte një karrocë. Kjo ecte me revan deri në shkelzën e
parë të
shkallës, ndalonte aty në vend, dhe pastaj boshatisej nga dasmorët, të
cilët
zbrisnin nga të gjitha anët, duke fshirë gjunjët dhe duke shtriqur
krahët. Zonjat,
me kapuçë në kokë, ishin veshur me fustane si ato të qytetit, mbanin
zinxhirë
sahati prej ari, pelerina me kinde të kryqëzuara në bel ose shalle të
vogla me
ngjyra, të ngjitura mbas shpinës me një paramane dhe që ua linin zverkun
zbuluar. Çunat, të veshur njëlloj si baballarët e tyre, dukeshin në
siklet nga
rrobat e reja, (madje shumë prej tyre atë ditë kishin mbathur çizme për
herë të
parë në jetën e tyre) dhe pranë tyre, qëndronte gojëkyçur, veshur me
fustanin e
bardhë të kungimit të parë, të cilin e kishin zgjatur për këtë rast,
ndonjë vajzë
katërmbëdhjetë deri gjashtëmbëdhjetëvjeçare, pa dyshim ndonjë kushërirë
apo
motër e madhe e tyre, faqekuqe, e trallisur, flokëlyer me vaj erë
trëndafili, duke
u ruajtur se mos bënte pis dorashkat. Meqë stallierët s’mjaftonin për të
zgjidhur
kuajt nga të gjitha karrocat, zotërinjtë përveshnin mëngët dhe i
futeshin vetë
kësaj pune. Sipas pozitës shoqërore të ndryshme që kishin, ata ishin
veshur
kush me frak, kush me redingotë, kush me pallto të shkurtër, kush me
frak-pallto; petka të mira këto që i vishte si për nder një familje e
tërë dhe që dilnin
nga dollapi vetëm në raste festash; këtu futeshin redingotat me shkëlqim
të
varura lirshëm, me qaforen cilindrike, me xhepa të gjerë si thasë;
palltot e
shkurtra prej cohe të trashë, që zakonisht shkonin me ndonjë kasketë me
tegel
bakri rreth strehës; fraqet-pallto shumë të shkurtër, që kishin në
shpinë dy
kopsa pranë njëra-tjetrës si dy sy, dhe kindet e të cilave dukeshin si
të ishin
prerë me një të rënë të vetme nga sëpata e karpentierit. Kishte dhe disa
të tjerë
(por këta me siguri do të zinin vend nga fundi i tryezës) që mbanin
bluza feste,
domethënë nga ato me jakë të kthyer mbrapa përmbi supe, të mbledhura në
shpinë rrudha-rrudha dhe të shtrënguara më tej se poshtë belit me një
brez të
qepur.
Dhe këmishat mbi kraharor u rrinin të fryra si parzmore! Të qethur të
gjithë taze, u dukeshin veshët e zbuluar si llapa. Kishin hequr gjithashtu dhe
nga një brisk të fortë; disa prej tyre bile, që ishin çuar qëmenatë, duke mos parë
mirë kur po rruheshin, kishin nga të prerat e briskut, shenja të gjata të tërthorta
poshtë hundës ose gjatë nofullave, rrjepje të lëkurës sa një skudë trifrangëshe
dhe që ishin acaruar më keq e ndezur flakë nga era e madhe gjatë rrugës, duke i
laruar disi me pllanga të kuqe të gjitha ato fytyra të bëshme, të bardha dhe të
ngazëllyera.
Meqë bashkia ndodhej një gjysmë lege larg fermës, shkuan dhe u kthyen
në këmbë, sa mbaroi ceremonia në kishë. Vargu i dasmorëve, në fillim i
bashkuar si një shall ngjyra-ngjyra, që valëzonte nëpër fushë, gjatë shtegut të
ngushtë, i cili gjarpëronte nëpër grunajën e gjelbër, u zgjat pas pak dhe u nda
grumbuj-grumbuj të ndryshëm, që duke biseduar, ngeleshin mbrapa njëri-tjetrit.
Sazexhiu shkonte në krye, me violinën e tij të stolisur me shirita guaskash deti;
pastaj vinin nusja me dhëndrin, të afërmit, miqtë pa kurrëfarë rregulli, ndërsa
mbrapa rrinin fëmijët, të cilët argëtoheshin duke bërë camunza me fije tërshëre
ose duke luajtur me njëri-tjetrin, pa i vënë re njeri. Fustani i Emës, tepër i gjatë,
zvarritej pakëz nga poshtë; herë pas here ajo ndalej që ta ngrinte dhe niste,
gjithë kujdes, të hiqte me gishtërinjtë e saj të mbuluar me dorashka, barërat e
ashpra dhe gjembat e vegjël të rrodheve, sakaq Sharli, duarbosh, priste që ajo të
mbaronte. Xha Ruoi me një kapelë të re mëndafshi në kokë dhe me frak të zi,
mëngët e të cilit ia mbulonin duart deri në majë të gishtërinjve, i kishte dhënë
krahun zonjës Bovari, nënës. Kurse zoti Bovari, babai, që i urrente në të vërtetë
të gjithë ata njerëz, ishte veshur thjesht me një redingotë me prerje ushtarake e
me një rresht kopsash, dhe i ishte qepur me lajka si ndonjë pijanec një
fshatareje të re flokëverdhë. Kjo e përshëndeste, skuqej, pa ditur se ç’t’i
thoshte. Dasmorët e tjerë bisedonin për punët e tyre ose bënin shaka pas shpine
me njëri-tjetrin, duke u ngazëllyer para kohe; dhe po të mbaje vesh, dëgjoje
vazhdimisht xërr-vërin e violinës së sazexhiut, i cili vazhdonte t’i binte nëpër
fushë. Kur vinte re që dasmorët kishin ngelur shumë mbrapa tij, ai ndalej të
merrte frymë, lyente mirë e mirë harkun me kolofan, që të tingëllonin telat më
shumë, dhe pastaj vazhdonte rrugën, duke ulur e ngritur bishtin e veglës së tij,
që ta mbante mirë masën. Zhurma e instrumentit i bënte zogjtë e vegjël të
fluturonin larg.
Tryeza ishte shtruar mu në mes të hangarit të qerreve. Mbi të ishin
vendosur katër pjesë ijesh të pjekura kau, gjashtë pula frikase, mish viçi i
fërguar, tri kofshë dashi dhe, në mes tyre, një alamet gici pirës i pjekur, rrethuar
me katër suxhukë me uthullishte. Nëpër qoshe ishte vënë rakia, në poçe qelqi.
Mushti i ëmbël i mollëve nëpër shishe nxirrte shkumën e tij të trashë rreth
tapave, dhe të gjitha gotat ishin mbushur qysh më parë me verë deri në buzë.
Pjatancat e mëdha me krem të verdhë, që me tundjen më të vogël të tryezës,
luhateshin vetvetiu, kishin mbi sipërfaqen e tyre të lëmuar, gërmat e para të
emrave të bashkëshortëve, të stolisura me ca lajle që se kishin shoqen. Për tortat
dhe ëmbëlsirat me mjaltë e bajame kishin marrë një pasticier nga Ivtotoja.
Meqë ky kishte pak kohë që e ushtronte zanatin në këtë vend, tregoi kujdes të
madh në përgatitjen e gjërave; dhe pas të kripurave, solli vetë një tortë me kate
që i mahniti të gjithë sa lëshuan dhe britma. Në themel ajo fillonte me një
katror prej kartoni të kaltër, ku të binte në sy nga të gjitha anët një tempull me
portikë, kolona dhe shtatore të vogla prej stukoje, futur nëpër zgavra gjithë yje
prej letre të praruar; pastaj në katin e dytë ngrihej një kullë prej paste savoje,
rrethuar me kala të vogla prej lëvoreje bimësh aromatike, bajamesh, stafidhesh,
rriska portokallesh; dhe së fundi, në pjesën e sipërme, që ishte si një lëndinë e
blertë ku kishte shkëmbinj dhe liqene reçeli si dhe anije me lëvozhga lajthish,
shihej një Amur
i vogël që lëkundej mbi një kolovajzë çokollate, të dy shtyllat
e së cilës përfundonin në majë me dy gonxhe trëndafili të vërtetë, në vend të
topthave.
Vazhduan të hanin deri në mbrëmje. Kur mpiheshin ulur, dilnin shëtitje
nëpër oborr, luanin me tapa në hangar, pastaj ktheheshin përsëri në tryezë. Nga
fundi disa i zuri gjumi mu aty dhe filluan të gërhisnin. Mirëpo kur erdhi kafeja,
të gjithë u gjallëruan; ua morën këngëve, bënin ushtrime të vështira fizike,
ngrinin pesha të rënda, luanin me duar, provonin të ngrinin qerret me supe,
bënin shaka, përqafonin zonjat. Në mbrëmje kur do të niseshin, kuajt e dendur
me tërshërë deri në fyt, mezi hynë midis biqeve; hidhnin vicka, ngriheshin në
këmbët e mbrapme, iu këputeshin takëmet, të zotët e tyre shanin ose qeshnin;
dhe gjithë natën e natës, në dritën e hënës, nëpër rrugët e fshatit kishte karroca
që ia mbathnin me revan të madh, duke u hedhur përpjetë nëpër kanalet
kulluese, duke kaluar përmbi grumbuj guriçkash, duke u përplasur nëpër
shpatet e rrugës, ndërsa gratë përkuleshin jashtë derës për të kapur frerët.
Ata që ngelën në Berto e kaluan natën me të pira në kuzhinë. Fëmijët i
kishte zënë gjumi nën stola.
Nusja i ishte lutur të atit që të mos t’i binin në qafë me ato shakatë që
bëheshin në kësi rastesh. Mirëpo ja që një tregtar peshku, kushëriri i tyre (i cili
si dhuratë për dasmë kishte sjellë nja dy gjuca) nisi t’i spërkaste me ujë nga
vrimat e bravës, por pikërisht në atë çast erdhi xha Ruoi, i cili nuk e la duke i
shpjeguar se këta numra ishin të pahijshëm për vetë pozitën e rëndësishme që
kishte dhëndri i tij. Megjithatë kushëriri iu bind me zor këtyre arsyeve. Me
veten e tij, ai e quajti xha Ruoin hundëpërpjetë dhe u bashkua në një qoshe me
katër a pesë mysafirë të tjerë të cilët gjithashtu, meqë u kishin rënë rastësisht
disa herë pjesë të këqija mishi ishin në një mendje se i kishin pritur keq,
pëshpërisnin kundër të zotit të shtëpisë dhe i uronin gjithë të zezat me fjalë të
tërthorta.
Zonja Bovari, nëna, s’kishte hapur gojën gjithë ditën e ditës. Asaj nuk i
kishin kërkuar mendim as për tualetin e nuses, as për menunë e dasmës; u
tërhoq mënjanë herët. Bashkëshorti i saj, në vend që t’i shkonte pas, çoi e bleu
puro në Shën Viktor dhe tymosi deri sa u gdhi, duke pirë ponç me raki qershie,
përzierjeje kjo që nuk e njihnin dasmorët dhe që i jepte atij akoma më shumë
rëndësi në sytë e tyre.
Sharli nuk ishte aspak natyrë shakatari, gjatë dasmës nuk u shqua fare.
Thumbave, lojëfjalëve, fjalëve me dy kuptime, furçave dhe rromuzeve me të
cilat iu përveshën qysh sa erdhi supa, ai iu përgjigj kot më kot.
Ndërsa të nesërmen, ai dukej krejt tjetër. Gjatë darkës së dasmës më tepër
mund të merrje atë për virgjëreshë sesa vetë nusen, të cilën s’kishe ku ta kapje.
Dhe ata më të prapët nuk dinin ç’të thoshin, bile kur ajo kalonte pranë tyre, e
shikonin me një vëmendje jashtëzakonisht të madhe. Mirëpo Sharli sillej si t’i
vinte. E thërriste “grua”. I fliste me “ti”, pyeste këdo për të, e kërkonte
gjithandej, dhe shpesh e nxirrte në oborr, ku e shihnin për së largu, midis
pemëve, që i hidhte krahun për beli dhe ecte gjysmë i përkulur mbi të, duke i
zhubravitur me kokë dantellën e jelekut.
Dy ditë pas dasmës, bashkëshortët ikën nga shtëpia: Sharli nuk mund të
qëndronte më gjatë se kishte hallin e të sëmurëve. Xha Ruoi u dha karrocën e
tij, bile i shoqëroi dhe vetë deri në Vasonvil. Aty ai e puthi të bijën për herë të
fundit, zbriti poshtë dhe u nis të kthehej. Pasi bëri njëqind hapa, u ndal, dhe, kur
pa që po largohej karroca, rrotat e së cilës vërtiteshin nëpër pluhur, nxori një
psherëtimë të thellë. Pastaj iu kujtua dasma e tij, jeta e tij e dikurshme, barra e
parë e së shoqes. Dhe ai kishte qenë shumë i lumtur ditën që e kishte marrë nga
i ati i saj në shtëpinë e vet, kur e mbante nga mbrapa në vithe të kalit, duke ecur
me cak nëpër dëborë; sepse po afronin krishtlindjet dhe fusha ishte krejt e
bardhë; ajo me njërën dorë mbahej tek ai, ndërsa në tjetrën kishte bohçen; era ia
valëviste dantellat e gjata që ishin lidhur pas flokëve të saj, të bëra sipas modës
së Kosë dhe që nganjëherë i binin mbi gojë, ndërsa ai, kur kthente kokën, shihte
pranë vetes, mbi supin e tij, fytyrën e saj të imët, të skuqur që i buzëqeshte në
heshtje, nën rrethin e artë të kapuçit. Që të ngrohte gishtat, herë pas here, ajo ia
fuste atij në gji. Ah sa kohë kishte kaluar qysh atëherë! Tani djali i tyre do të
ishte tridhjetë vjeç! Vështroi nga prapa, po s’pa asgjë në rrugë. E ndjeu veten të
trishtuar si shtëpi e boshatisur nga mobiljet; dhe si u përzien në trurin e tij të
turbulluar nga avujt e pijes të gjithë asaj darke kujtimet e përmallshme me
mendimet e kobshme, iu shkrep për një çast, t’i binte njëherë vërdallë kishës.
Mirëpo meqë pati frikë se mos kjo shëtitje e hidhëronte akoma më shumë, u
kthye drejt e në shtëpinë e vet.
Zoti dhe zonja Bovari mbërritën në Tot rreth orës gjashtë. Fqinjët dolën
nëpër dritare që të shikonin gruan e re të mjekut të tyre.
Shërbëtorja e vjetër iu paraqit, e përshëndeti, kërkoi të falur që darka
s’ishte gati dhe e ftoi të zonjën që, ndërkohë, të shihte shtëpinë.
