PJESA E DYTË
Kreu VI
Një mbrëmje kur dritarja ishte e hapur, dhe ajo, ulur pranë saj, sapo kishte
parë Letibuduain, shërbyesin e kishës, që krasiste bushin, papritmas dëgjoi
kambanat, të cilat binin për falemimërinë.
Sapo kishte hyrë prilli, koha kur çelnin aguliçet; mbi lehet e punuara
frynte një erë e ngrohtë dhe kopshtet ashtu si dhe gratë dukeshin sikur po
stoliseshin për festat e verës. Nga kangjellat e tendës dhe më tej rreth e rrotull,
dukej në livadh lumi që bënte nëpër bar dredha
gjarpërore. Midis plepave
gjetherënë ngrihej afshi i mbrëmjes, duke i veshur rreth e rrotull me një vjollcë,
më të zbehtë dhe më të tejpashme sesa tyli i hollë që varej mbi degët e tyre.
Diku larg kalonin bagëtia, që s’u dëgjoheshin as hapat, as pëllitjet; dhe
kambana që binte pa pushim, vazhdonte në hapësirë vajtimin e saj të qetë.
Nën këtë tringëllimë të pareshtur, nusja e re humbiste mendjen nëpër
kujtimet e vjetra të rinisë dhe të jetës në manastir. Solli parasysh shandanët e
mëdhenj, që ngriheshin mbi altar më lart sesa vazot plot me lule dhe dollapi i
naforës me shtyllëza. Sa dëshirë kishte të zinte ende vend, si dikur, në rreshtin e
gjatë me vela të bardha, i laruar aty-këtu nga kapuçët e zinj e të ngrirë të
murgeshave, përkulur mbi stolat e lutjeve; të dielave në meshë, sa herë që
ngrinte kokën, ajo shihte fytyrën e shën Mërisë me shtjellave kaltëroshe të
temjanit që ngriheshin përpjetë. Atëherë e pushtoi një mallëngjim; e ndjeu
veten të pafuqi dhe krejt të braktisur, si pendë zogu që vërtitet në stuhi; dhe
ashtu, pa e ditur as vetë, mori rrugën drejt kishës, e gatshme t’i futej çdo lloj
përkushtimi, vetëm e vetëm që t’i përhumbte shpirti dhe që t’i shkrihej tërë jeta
në të.
Te sheshi takoi Letibuduain, që po kthehej nga kisha; sepse atij, për të
mos e humbur kohën kot, i pëlqente më shumë ta ndërpriste punën, pastaj ta
fillonte përsëri, kështu që i binte kambanës për lutjen e falemimërisë, kur i vinte
për mbarë. Veç kësaj duke i rënë më herët, fëmijët e merrnin vesh se kishte
ardhur ora e katekizmit.
Disa prej tyre kishin ardhur tashmë, luanin me zare mbi pllakat e varrezës.
Të tjerët, hipur kalakiç mbi mur, lëviznin këmbët sa andej-këndej, duke kositur
me këpucët e tyre të drunjta hithrat e mëdha që kishin mbirë midis ledhit të
vogël dhe varreve të fundit. Ishte i vetmi vend i gjelbëruar, gjithë pjesën tjetër e
zinin gurët, dhe ishte vazhdimisht i mbuluar me një shtresë pluhuri të imët, që
s’donte t’ia dinte për fshesën e sakristisë.
Fëmijët me këpucë cohe vraponin aty si mbi ndonjë parket të bërë
posaçërisht për ta, dhe mes oshtimës të kambanës dëgjoheshin britmat e tyre.
Ajo fashitej pak nga pak sipas luhatjeve të litarit të trashë, bishti i të cilit
zvarritej përtokë. Dallëndyshet kalonin duke cicëruar, çanin ajrin me krahët e
tyre të mprehtë dhe ktheheshin shpejt në foletë e tyre të verdha, poshtë
tjegullave të strehës. Në fund të kishës, ndriste një llambë, më saktë një fitil
futur në një gotë të varur. Nga larg, drita që bënte ai dukej si një njollë e
bardheme, e cila dridhej mbi vaj. Gjithë navata përshkohej nga një rreze e gjatë
dielli, duke ia errësuar akoma më tepër pjesët anësore dhe qoshet.
- Ku është famullitari? – pyeti zonja Bovari një djalosh që zbavitej duke
tundur deriçkën në formë kryqi, boshti i së cilës qëndronte i lirë në vrimë.
- Tani do të vijë, - iu përgjigj ai.
Dhe me të vërtetë, dera e banesës së tij kërciti dhe doli abat Burnizieni;
fëmijët morën arratinë tufa-tufa, të ngatërruar nëpër kishë.
- Këta çamarrokë! – tha nëpër dhëmbë kleriku, - s’ndryshojnë kurrë!
Dhe duke ngritur nga toka një libër katekizmi të bërë copë e çikë, të cilit
sa i kishte rënë me këmbë, shtoi:
- S’kanë pikë respekti për gjë.
Mirëpo sa pa zonjën Bovari, tha:
- Më falni, nuk po ju njihja.
Rrasi librin e katekizmit në xhep dhe u ndal në vend, duke vërtitur midis
dy gishtërinjve çelësin e rëndë të sakristisë.
Drita e vobektë e diellit perëndues i binte mu në fytyrë dhe i jepte një
zbehtësirë stofit të leshtë të veladonit të tij, i cili i shkëlqente në bërryla, ndërsa
poshtë i ishte bërë fije-fije. Mbi kraharorin e tij të gjerë, gjatë rreshtit të
kopsave të vogla, kishte njolla yndyre dhe duhani, që vinin duke u shtuar në
pjesët më të largme të qafores, sipër të cilës binin palat e majme të lëkurës së tij
të kuqe e vula-vula të verdha të cilat i zhdukeshin nën qimet e ashpra të mjekrës
së thinjur. Sapo kishte ngrënë bukë dhe merrte frymë rëndë.
- Si mbaheni me shëndet? – shtoi ai.
- Keq, - iu përgjigj Ema. – P vuaj.
- Edhe unë ashtu jam, - vazhdoi kleriku. – Këto ditët e para të vapës të
kapitin sa s’ka, apo s’është kështu? Po ç’të bëjmë! Kemi lindur për të vuajtur,
siç thotë shën Poli. Po, zoti Bovari, ç’mendim ka?
- Ai! – tha Ema me një gjest përçmimi.
- Si kështu! – ia ktheu ai i shkreti i habitur. – Nuk ju jep ndonjë ilaç
- Ah! – tha Ema. – S’më bëjnë dobi ilaçet e dheut mua.
Mirëpo famullitari i hidhte sytë herë pas here nga kisha ku të gjithë
kalamanët, të ulur në gjunjë shtynin njëri-tjetrin me sup dhe rrëzoheshin si kala
prej letre.
- Doja të dija..., - vazhdoi ajo.
- Prit, prit, Rikude, - bërtiti kleriku me një zë të nevrikosur, - do të t’i
ndreq mirë veshët, more shejtan!
Pastaj, si u kthye nga Ema, tha:
- Është i biri i Budeit, karpentierit; prindërit e tij janë rehat dhe e lënë atë
të bëjë sipas qejfit. Megjithatë, po të donte do t’i mësonte shpejt, se është
shumë i zgjuar. Dhe unë, nganjëherë, e thërras me shaka Ribude (siç quhet
kodra nga kalohet për të shkuar në Maramë) dhe bile i them Ribudeja im.
Ah,
ah! Mali Ribude! Një ditë ia thashë këtë fjalë peshkopit, që qeshi... që begenisi
të qeshte. Po zoti Bovari, si ia çon?
Ajo bënte sikur s’dëgjonte. Ai shtoi:
- Vazhdimisht i mbytur në punë, ma do mendja, se ai dhe unë jemi
sigurisht dy njerëzit e famullisë që kemi më tepër ngarkesë. Mirëpo ai mjekon
trupat, - vërejti ai duke qeshur rëndë-rëndë, - ndërsa unë, mjekoj shpirtrat!
Ajo ia nguli sytë priftit me një shikim lutës:
- Po..., - tha ajo, - ju ia lehtësoni barrën të gjitha halleve.
- OH! Mos e zini në gojë, zonja Bovari! Bile dhe sot në mëngjes m’u desh
të shkoja në Ba-Diovil për punë të një lope që ishte fryrë, ata kujtonin se i
kishin bërë magji. S’e marr vesh po tërë lopëve të tyre... oh, më falni. Ej,
Langmar dhe ti Bude! Çfarë dreqërish! Do të pushoni, apo jo?
Dhe, me një kërcim, u turr në kishë.
Atëherë kalamanët nisën të shtyheshin rreth tryezës së madhe, të
ngjiteshin mbi stolin e psaltit, të hapnin librin e meshës; dhe disa të tjerë, duke
ecur në majë të gishtave, po shkonin të futeshin në rrëfyestore. Mirëpo
famullitari, papritmas, ua veshi të tërëve me flakurima turinjve. Si i kapte nga
jaka e xhaketës, i ngrinte nga toka dhe i ulte me forcë në gjunjë mbi pllakat e
podiumit të korit, sikur donte t’i gozhdonte në vend.
- Epo, - tha ai kur u kthye tek Ema, dhe duke shpalosur shaminë e madhe
prej basme, një cep të së cilës e kapi me dhëmbë, - bujqit një për t’u qarë hallin.
- Se mos janë vetëm ata, - u përgjigj Ema.
- Sigurisht! Punëtorët e qyteteve, për shembull.
- Jo, ata...
- Më falni! Po unë kam njohur aty nëna të mjera, gra të virtytshme, të më
besoni, shenjtore të vërteta, që s’kishin as bukë të hanin.
- Zjarr në dimër, - tha prifti.
- Eh! Ç’rëndësi ka?
- Si! Ç’rëndësi ka? Nuk e di, po mua më duket se kur ngrohesh mirë,
ushqehesh mirë..., se në fund të fundit...
- O zot! O zot! – psherëtinte ajo.
- Mos jeni gjë pa qejf? – e pyeti ai, duke iu afruar i shqetësuar; - mos e
keni gjë nga ushqimi? Duhet të ktheheni në shtëpi, zonja Bovari, të pini pak
çaj; ka për t’ju dhënë fuqi, ose një gotë ujë të ftohtë me sheqer.
- Përse?
Dhe ajo dukej sikur ishte zgjuar nga ndonjë ëndërr.
- Ju pashë, që vutë dorën mbi ballë. Kujtova se po ju merreshin mendtë.
Pastaj, duke u kujtuar:
Po ju sikur më kërkonit diçka? Çfarë pra? Nuk po më bie më ndër mend.
- Unë? Asgjë... asgjë..., - përsëriste Ema.
Dhe shikimi, që e vërtiti rreth vetes, u ul me ngadalë drejt plakut me rasë.
Që të dy vështronin njëri-tjetrin, sy më sy, pa folur.
- Atëherë, zonja Bovari, - tha ai më në fund, - ju kërkoj ndjesë, po ju e
dini, detyra mbi të gjitha; më duhet të mbaroj punë me këta çamarrokët e mi. Së
shpejti do të bëhen kungimet e para. Kam frikë se mos na ndodhë ndonjë e
papritur. Prandaj duke filluar që nga Shërbimi, i mbaj rregullisht çdo të
mërkurë një orë më tepër. S’mund t’i vësh dot kaq herët këta fëmijë të gjorë në
rrugën e zotit, ashtu siç na ka porositur në fund të fundit dhe vetë ai me gojën e
të birit të tij të shenjtë... Ju uroj shëndet, zonjë; nderimet e mia zotit, burrit tuaj!
Dhe hyri në kishë, duke përthyer gjunjët në shenjë nderimi që te dera.
Ema e pa tek po zhdukej midis dy rreshtave të stolave, duke ecur me hapa
të rëndë, me kokë të përkulur paksa anash dhe me duar jo krejtësisht të hapura,
por të shtrira përpara.
Pastaj ajo u kthye mbrapsht, përnjëherësh, si ndonjë shtatore mbi boshtin
e vet, dhe u nis për në shtëpi. Por zëri i trashë i famullitarit, zëri i hollë i
fëmijëve i vinin në vesh dhe e ndiqnin nga pas.
- A jeni i krishterë?
- Po, i krishterë jam.
- Ç’është një i krishterë?
- Është ai që, pasi është pagëzuar..., pagëzuar..., pagëzuar...
Ajo iu ngjit shkallëve duke u mbajtur pas parmakut dhe, sa hyri në
dhomën e saj, u lëshua e tëra mbi një kolltuk.
Drita e bardheme që hynte nga xhamat e dritareve po fashitej me ngadalë,
duke u dridhur. Mobiliet, në vendin e tyre, dukeshin sikur ishin bërë më të
palëvizshme dhe sikur zhdukeshin në mugëtirë si në ndonjë oqean të errët.
Zjarri i oxhakut ishte fikur, sahati i murit vazhdonte të trokiste pa pushim, dhe
Ema, pa e kuptuar as vetë, habitej me këtë qetësi të sendeve, në një kohë kur
shpirti i saj ishte aq i tronditur. Ndërsa, në hapësirën midis dritares dhe tryezës
së punës ndodhej Berta e vogël që luhatej mbi këmbët e saj të mbathura me
papuçe prej leshi, dhe përpiqej t’i afrohej së ëmës që t’i kapte cepat e kordeleve
të përparëses.
- Lërmë! – i tha kjo duke e larguar me dorë.
Vajza e vogël i erdhi pas pak edhe më pranë gjunjëve dhe duke u
mbështetur aty me duar, ngriti drejt saj sytë e mëdhenj të kaltër, ndërsa nga
buzët i kullonte një vilar jarge e pastër mbi përparësen e mëndafshtë.
- Lërmë! – përsëriti nusja e re gjithë inat.
Fytyra e saj e tmerroi fëmijën, që nisi të bërtiste.
- Epo lërmë pra! – i tha ajo duke e shtyrë me bërryl.
Berta u rrëzua rrëzë komosë, duke u përplasur pas kornizës prej bakri; aty
iu gërvisht faqja dhe i doli pak gjak. Zonja Bovari u turr ta ngrinte, i ra ziles aq
fort sa gati e këputi spangon, thërriti shërbëtoren me sa fuqi që kishte, dhe po
fillonte të mallkonte veten, kur hyri Sharli. Ishte koha e darkës, ai po kthehej në
shtëpi.
- Pa shiko, i dashur, - i tha Ema me zë të qetë. – Vajza ishte duke luajtur
dhe u vra përdhe.
Karli e qetësoi, se s’ishte ndonjë gjë kushedi se çfarë, dhe shkoi të merrte
pomadën.
Zonja Bovari nuk zbriti në sallën e ngrënies; deshi të rrinte vetëm që të
ruante fëmijën. Dhe atëherë duke e parë si flinte, i kaloi pak nga pak gjithë
shqetësimi që kishte, dhe iu duk vetja tepër budallaqe dhe shumë shpirtmirë, që
u trondit pak më parë për një gjë aq të vogël. Berta në të vërtetë, nuk
ngashërehej më. Tani, duke marrë frymë, ajo e ngrinte dhe e ulte, pa u vënë re,
mbulesën e pambuktë. Në cepat e qepallave gjysmë të mbyllura, nga ku
dukeshin midis qerpikëve dy bebet e syrit të zbehta, të futura thellë, kishin
ngecur pika të mëdha loti; leukoplasti, i ngjitur mbi faqe, ia tërhiqte pjerrtazi
lëkurën e tendosur.
- Çudi e madhe, - mendonte Ema me vete, - sa e shëmtuar është kjo
fëmijë!
Kur u kthye Sharli në orën njëmbëdhjetë të mbrëmjes nga farmacia (ku
kishte shkuar të çonte, pas darkës, pomadën që i kishte tepruar), e gjeti të
shoqen në këmbë pranë djepit.
- Përderisa të siguroj unë që s’ka për t’i ndodhur gjë, - i tha ai duke e
puthur në ballë, - mos vër merak, shpirt i dashur, se do të sëmuresh!
Ai kishte ndenjur një copë herë të mirë te farmacisti. Edhe pse nuk ishte
treguar fort i tronditur, megjithatë, zoti Ome, ishte munduar ta qetësonte, t’i
jepte zemër. Kishin biseduar pastaj për rreziqet e ndryshme që kërcënojnë
fëmijët dhe për pakujdesinë e shërbëtorëve. Zonja Ome e dinte mirë këtë gjë,
sepse i kishte akoma mbi kraharor shenjat e prushit që dikur ia kishte hedhur
me kaci një kuzhiniere mbi bluzë. Prandaj ata si prindër të mirë merrnin
gjithfarë masash. Thikat nuk i mprehnin kurrë, dhe dyshemetë e dhomave nuk i
lustronin me dyll. Në dritare kishin vënë grila prej hekuri dhe rreth e rrotull
oxhakut shufra të forta metalike. Me gjithë pavarësinë që gëzonin, fëmijët e
Omeut nuk mund të luanin vendit pa kujdestar nga mbrapa; dhe rrufa më e
vogël t’i zinte, i ati i dendte me ilaçe për mushkëritë, dhe deri në moshën katër
vjeç e ca, të gjithë pa përjashtim, detyroheshin të mbanin me pahir kokore të
mbushura me lesh. Kjo ishte vërtet një mani e zonjës Ome; të shoqit vetë nuk i
vinte hiç mirë, ngaqë kishte frikë se mos një shtypje e tillë ishte me pasoja për
pjesët e ndryshme të trurit, dhe shkonte deri aty sa i thoshte:
Ndërkaq Sharli ishte orvatur disa herë ta ndërpriste bisedën.
- Kisha diçka për t’ju thënë, - i pëshpëriti ai në vesh sekretarit, që u nis të
zbriste para tij nëpër shkallë.
- Mos dyshon për ndonjë gjë? – pyeste veten Leoni. Zemra filloi t’i rrihte
fort dhe mendja i humbi nëpër lloj-lloj gjasash.
Më në fund, pasi mbylli derën, Sharli iu lut të shihte në Ruan se sa
kushtonte një fotografi e bukur; donte t’i bënte të shoqes një surprizë me
ndjenjë, të tregonte kujdesin plot shije që kishte për të, duke i dhuruar një
portret të vetin, veshur me frak të zi. Mirëpo paraprakisht donte të dinte se deri
ku shkonte çmimi. Këto porosi s’kishin pse ta bezdisnin zotin Leon, përderisa ai
shkonte në qytet pothuajse çdo javë.
Për ç’qëllim? Omeu dyshonte se mos fshihej mbrapa këtyre ecejakeve
ndonjë aventurë djaloshare, ndonjë dashuri. Mirëpo gabohej; Leoni nuk merrej
me dashuriçka. Ai ishte i trishtuar më shumë se kurrë, dhe zonjës Lëfransua i
kishte rënë mirë kjo në sy nga sasia e ushqimit që ai linte tani në pjatë. Për të
marrë vesh më tej, ajo pyeti tagrambledhësin: Bineu iu përgjigj me ton të
ashpër, se s’ishte spiun.
Megjithatë, shoku i tij, i dukej tepër i çuditshëm, sepse shpesh herë Leoni
lëshohej i tëri në karrige duke shtrirë krahët dhe ankohej përçart për jetën.
- E keni ngaqë nuk zbaviteni sa ç’duhet, - i thoshte tagrambledhësi.
- Si të zbavitem?
- Unë, po të isha në vendin tuaj, do të gjeja një torno.
- Po unë s’di ta përdor, - i përgjigjej sekretari.
- Oh! Keni të drejtë! – i thoshte ai duke fërkuar mjekrën, me një shprehje
përçmimi të përzier me kënaqësi.
Leoni u lodh së dashuruari më kot, pastaj kishte filluar të ndiente atë
dërrmim shpirtëror që të vjen nga përsëritja e së njëjtës jetë, që nuk priret nga
asnjë interes dhe që nuk e mban asnjë shpresë. Jonvili dhe jonvilasit i kishin
ardhur aq keq në majë të hundës saqë kur shihte disa njerëz, disa shtëpi
pezmatohej aq sa s’i mbanin më nervat; dhe farmacisti, sado që ishte njeri
baballëk, i dukej fare i padurueshëm. Megjithatë perspektiva për një gjendje të
re e tmerronte po aq sa edhe e joshte.
Kjo ndjenjë frike e pakuptueshme iu kthye shpejt në padurim, dhe atëherë
nga Parisi i largët arrinin deri në veshët e tij meloditë e orkestrave frymore të
ballove me maska dhe të qeshurat e të rejave punëtore lozonjare. Përderisa
kishte për t’i përfunduar aty studimet e drejtësisë, përse nuk ia mbathte? Kush e
pengonte? Dhe filloi të parapërgatitej shpirtërisht; bëri paraprakisht një ndarje
të punëve. Me mendje mobiloi apartamentin. Kishte për të bërë aty një jetë
artisti! Do të merrte mësime kitare! Do të mbante petk dhome, një beretë baske,
pantofla prej kadifeje të kaltër. Dhe qysh tani shihte me ëndje mbi oxhak dy
shapta të kryqëzuara, me një kafkë njeriu dhe kitarën përsipër.
Megjithëse s’kishte gjë më të arsyeshme se kjo që donte të bënte, e kishte
të vështirë të merrte pëlqimin e së ëmës. Madje mjeshtri i tij e shtynte të
shkonte në një zyrë tjetër avokatësh, ku mund të ecte më tepër. Leoni, si
zgjodhi një rrugë të mesme, kërkoi ndonjë vend sekretari të dytë në Ruan, por
nuk gjeti; më në fund i shkroi së ëmës gjerë e gjatë një letër me anë të së cilës i
parashtronte arsyet që duhej të shkonte menjëherë të banonte në Paris. E ëma ia
dha pëlqimin.
Ai nuk e mori aspak me ngut. Çdo ditë, gjatë një muaji rresht Iveri mbarti
për hesap të tij nga Jonvili në Ruan dhe nga Ruani në Jonvil sëndukë, valixhe,
pako; dhe, pasi iu plotësua gardëroba, iu bë tapiceri e re tre kolltukëve, bleu një
dorë të mirë shallesh, me një fjalë, mori masa më tepër sesa po të bënte një
udhëtim rreth botës, Leoni e shtynte javë pas jave nisjen, derisa i erdhi letra e
dytë nga e ëma, me anë të së cilës e shtrëngonte të nisej, përderisa kishte vetë
dëshirë të jepte provimin para pushimeve shkollore.
Kur erdhi çasti i përqafimeve para largimit, zonja Ome ia plasi të qarit;
Justini ngashërehej, Omeu, si burrë që qe, e fshehu mallëngjimin, ai deshi ta
çonte vetë pallton e mikut të tij deri te dera e noterit, i cili do të shkonte bashkë
me Leonin në Ruan me karrocën e tij. Sekretarit i ngelej vetëm kohë sa për t’i
dhënë lamtumirën zotit Bovari.
Kur arriti në krye të shkallës, iu zu fryma aq shumë sa u ndal në vend. Sa
hyri, zonja Bovari u çua menjëherë.
- Erdha përsëri! – i tha Leoni.
- Isha e sigurt që do të vinit!
Ajo kafshoi buzët, dhe një valë gjaku i kaloi nën lëkurë, e cila iu skuq e
tëra, që nga rrënjët e flokëve deri poshtë copave të jakës së vogël të bluzës. Ajo
rrinte në këmbë duke u mbështetur me sup mbi murin e veshur me dru.
- Domethënë zotëria s’qenka këtu? – vazhdoi ai.
- Jo, nuk është këtu.
Ajo përsëriti:
- Jo, nuk është këtu.
Atëherë heshtën që të dy. Ata shikonin njëri-tjetrin; dhe mendimet e tyre,
të pushtuara nga i njëjti ankth, zgjesheshin gjithnjë e më fort, si dy kraharorë që
regëtijnë.
- Kisha dëshirë ta puthja Bertën, - tha Leoni.
Ema zbriti disa shkallë, dhe thirri Felisitenë.
Ai hodhi me të shpejtë një shikim mbi muret, raftet, oxhakun, duke i
shqyer sytë sikur donte të depërtonte në gjithçka, t’i merrte të gjitha me vete.
Mirëpo ja që ajo u kthye, dhe shërbëtorja solli Bertën, e cila tundte, varur
në një spango, një mulli me erë të kthyer kokëposhtë.
Leoni e puthi disa herë rresht në gushë.
- Lamtumirë, fëmijë e dashur, lamtumirë e dashur vogëlushe!
Dhe pastaj e la në duar të së ëmës.
- Hiqeni këndej, - urdhëroi kjo.
Ata mbetën të dy vetëm.
Zonja Bovari, me shpinë kthyer, mbështeste fytyrën mbi xhamin e
dritares, Leoni mbante kasketën në dorë dhe i binte lehtë me të kofshës së
këmbës.
- Ka për të rënë shi, - tha Ema.
- Kam pallto, - u përgjigj ai.
- Ah!
Ajo u kthye sërish nga ai, me mjekër të ulur drejt kraharorit dhe me ballë
të nxjerrë përpara. Drita rrëshqiste mbi të si mbi mermer, deri në harkun e
vetullave, pa u kuptuar se çfarë shikonte në horizont dhe çfarë mendonte thellë
në shpirt.
- Atëherë, lamtumirë! – psherëtiu ai.
Ajo ngriti kokën me një lëvizje të rrufeshme.
- Po, lamtumirë..., ikni!
Ata iu afruan njëri-tjetrit, ai nderi dorën, ajo ngurroi.
- Po ikni pra, vjedhurazi, - i tha ajo, duke i lëshuar dorën e saj dhe
njëkohësisht duke e bërë të qeshte.
Leoni e ndjeu atë midis gishtërinjve të vet dhe në shuplakën e lagët të saj i
dukej se po i shkrihej gjithë qenia e tij.
Pastaj ai hapi dorën, sytë e tyre u ndeshën përsëri dhe ai u largua.
Kur arriti te pazari, u ndal, dhe u fsheh mbrapa një shtylle që ta sodiste
për herë të fundit atë shtëpi të bardhë me katër grila të gjelbra. Iu duk sikur pa
një hije mbrapa dritares, brenda në dhomë; mirëpo perdes, duke iu shqitur
unazat mbi varëse sikur s’e prekte njeri me dorë, i luajtën me ngadalë palat e
gjata të pjerrëta, të cilat me një lëvizje u shtendosën të gjitha, dhe ajo mbeti e
shtrirë, pa luajtur më vendit, më keq se një mur allçie. Leoni ia nisi vrapit.
Që për së largu atij i zunë sytë, në rrugë, karrocën e mjeshtrit të tij dhe aty
pranë, një njeri me përparëse që mbante kalin.
Omeu dhe Gijomeni po bisedonin me njëri-tjetrin. Ishin duke pritur atë.
- Përqafomëni, - i tha farmacisti me lot ndër sy. – Merreni pallton, mik i
dashur; ruhuni nga të ftohtët! Kujdesuni për veten. Ruajeni shëndetin!
- Eja Leon, hipni në karrocë! – i tha noteri.
Omeu u përkul mbi parafango, dhe me zë të ndërprerë nga ngashërimet,
nxori këto dy fjalë të trishtuara:
Ata u nisën, dhe Omeu u kthye në shtëpi.
Zonja Bovari kishte hapur dritaren nga ana e kopshtit dhe po shikonte
retë.
Ato po mblidheshin në perëndim të diellit, nga ana e Ruanit, dhe
rrotullonin me të shpejtë shtëllungat e tyre të zeza, mbrapa të cilave dilnin
rrezet e gjata të diellit, si shigjeta të arta të ndonjë trofeje të ngelur pezull në
ajër, ndërsa gjithë pjesa tjetër e qiellit të zbrazët kishte një bardhësi porcelani.
Mirëpo ja që plepat u përkulën nga një stuhi ere, dhe papritur ia plasi shiu;
pikat e tij kërcisnin mbi gjethet e gjelbra. Pastaj doli përsëri dielli, kakarisnin
pulat, trumcakët përplasnin krahët nëpër kaçubat e lagura, dhe rrëketë duke
rrjedhur mbi rërë, merrnin me vete lulet ngjyrë trëndafili të një akacieje.
“Oh! Sa larg duhet të jetë ai tani!” – mendoi ajo.
Zoti Ome, si zakonisht, erdhi në orën gjashtë e gjysmë, gjatë darkës.
- Eh, po! – tha ai duke u ulur, - e përcollëm edhe djaloshin, mikun tonë.
- Kështu duket! – u përgjigj mjeku.
Pastaj, duke u vërtitur mbi karrige pyeti:
- Po ç’kemi ndonjë gjë të re nga ju?
- S’ka ndonjë gjë kushedi se çfarë. Vetëm se gruaja ime sot mbasdite ishte
pakëz e mallëngjyer. Ju e dini, grave u prishet gjaku për hiçgjë! Sidomos asaj
times! Dhe do të ishte gabim të merrje inat me to, sepse sistemi i tyre nervor
është shumë më i ndjeshëm sesa yni.
- I shkreti Leon! – thoshte Sharli, - po si do të jetojë në Paris?... Do të
mësohet dot vallë aty?
Zonja Bovari psherëtiu.
- Mos u bëni merak! – tha farmacisti, duke kërcitur gjuhën, - gostitë e
lezetshme me gatime të porositura, gosti; ballot me maska, ballo; shampanja,
shampanjë! S’ka për t’i munguar gjë, dëgjomëni mua.
- S’ma do mendja të bëjë jetë të çrregullt, - vërejti Bovariu.
- As mua! – vazhdoi gjithë gjallëri zoti Ome, - megjithëse, do të detyrohet
të bëjë si të tjerët, nëse do që të mos e mbajnë për jezuit. Po ju s’e merrni dot
me mend se ç’jetë bëjnë ata qerratenj në lagjen latine, me artistet! Le pastaj që
studentët i shohin me sy shumë të mirë në Paris. Mjafton të dinë sado pak të
tregohen të këndshëm dhe i pranojnë në rrethet më të mira shoqërore, bile ka
zonja nga ato të lagjes periferike të Shën Zhermenit që bien në dashuri me ta,
gjë që u krijon mandej, raste për martesë me shumë leverdi.
- Por unë, - tha mjeku, - ia kam frikën atij se mos... aty.
- Keni të drejtë, - e ndërpreu farmacisti, - ajo është ana tjetër e medaljes!
S’ka aty, duhet ta fusësh dorën vazhdimisht në xhep. Ja, të zëmë për shembull,
ju jeni ulur në një lulishte publike; vjen një njeri e aq, veshur, ngjeshur e
stolisur, dhe që mund ta merrni për diplomat; ju drejtohet juve; ia nisni bisedës;
ju bën për vete, ju jep një pisk burnot ose ju ngre kapelën nga toka. Pastaj
lidheni më tej me të; ai ju çon në kafene, ju fton të shkoni me të në shtëpinë e
tij në fshat, ju njeh – sa mbaron gotën e verës në pritje të tjetrës – me lloj-lloj
njerëzish, dhe, më të shumtën e rasteve i bën të gjitha këto vetëm e vetëm për
t’ju qëruar paratë ose për t’ju futur në rrugë të gabuar.
- Ashtu është, - u përgjigj Sharli. – Por unë e kisha në radhë të parë te
sëmundjet, si ethet e tifos, për shembull, që zënë studentët provincialë.
Ema u drodh e tëra.
- Ngaqë ndërrojnë jetesë, - shtoi farmacisti, - dhe për pasojë, u
çrregullohet gjithë organizmi. Pale pastaj, që ta dini ju, uji i Parisit, gjellët e
restoranteve, gjithë ato ushqime me erëza vjen një ditë e ta ndezin gjakun flakë
dhe le të thonë sa të duan, po s’kanë të krahasuar me një mish turli të mirë që
gatuhet në shtëpi. Sa për vete, mua më kanë pëlqyer më tepër gatimet e thjeshta
dhe të mira, ato janë më të shëndetshmet! Prandaj, kur isha student në degën e
farmacisë në Ruan, kisha hyrë në një pension dhe haja me profesorët.
Dhe vazhdoi kështu të shprehte mendimet e tij të përgjithshme dhe
simpatitë vetjake derisa erdhi e kërkoi Justini se duhej të gatiste një preparat me
të verdhë veze të rrahur me qumësht dhe ujë të ngrohtë me aromë.
- S’më lënë të marr frymë, xhanëm, - bërtiti ai, - gjithmonë lidhur me
zinxhir! S’dal dot një minutë. Duhet të bëhem copë si kalë parmende!
Ç’zgjedhë mjerimi!
Pastaj, kur doli te dera, tha:
- Për pak se harrova, e dini të renë e fundit?
- Hë de, çfarë?
- Ka shumë të ngjarë, - vazhdoi Omeu, duke ngritur vetullat dhe duke
marrë një pamje tepër serioze, - që panairi bujqësor i Senës së Poshtme të bëhet
sivjet në Jonvil-l’Abe. Kështu flitet të paktën. Sot në mëngjes e përmendte
shkarazi edhe gazeta. Për rrethin tonë kjo do të ishte gjë me shumë rëndësi!
Sidoqoftë do të bisedojmë më vonë. Shoh, shoh, faleminderit, ka fener Justini.
