Pjesa Dyte - Kreu 14 - Romani Zonja Bovari i Gustav Flober

 PJESA E DYTË

Kreu XIV

Në radhë të parë s’dinte si të vepronte që të shlyhej me zotin Ome për të gjitha barnat që kishte marrë tek ai; dhe, ndonëse si mjek që qe, mund të mos ia paguante, prapëseprapë ky detyrim e bënte disi me turp. Pastaj shpenzimet brendapërbrenda, tani që
kuzhinierja kishte kaluar kryeshërbëtore, po bëheshin të tmerrshme; faturat e llogarive të papaguara vërshonin lumë në shtëpi; furnizuesit pëshpërisnin; po më keq i qe qepur zoti Lërë. Dhe me të vërtetë, në kulmin e sëmundjes së Emës, ky, duke përfituar nga rasti për ta shtuar faturën, kishte sjellë menjëherë pallton, çantën e udhëtimit, dy arka, në vend të njërës, dhe shumë gjëra të tjera. Sido që Sharli tha se nuk kishte nevojë për to, tregtari iu përgjigj rëndë-rëndë se të gjithë këta artikuj ia kishin kërkuar me porosi dhe se nuk do t’i merrte mbrapsht; pastaj kështu kishte për t’u mërzitur zonja kur të fillonte të shërohej; zotëria le të mendohej; me një fjalë, ai ishte më tepër i vendosur ta hidhte në gjyq se sa të hiqte dorë nga të drejtat e tij dhe të merrte me vete plaçkat e porositura. Pas kësaj Sharli urdhëroi t’ia kthenin këto në dyqan. Felisitesë i doli nga mendja kjo porosi; kurse ai kishte edhe halle të tjera; s’u ra më ndër mend për to; zoti Lërë ngulmoi përsëri në të tijën dhe, herë me kërcënime, herë me ofshama, manovroi në mënyrë të tillë që Bovariu u detyrua më në fund të nënshkruante një kambial me afat prej gjashtë muajsh. Mirëpo sa e firmosi atë, i lindi një mendim i guximshëm: t’i merrte hua një mijë franga zotit Lërë. Kështu pra, e pyeti, i zënë ngushtë, nëse kishte mundësi t’ia jepte ato, duke shtuar se do t’ia kthente pas një viti dhe me kamatën që do të kërkonte ai. Lërëi vrapoi drejt e në dyqanin e tij, solli skudet dhe diktoi një kambial tjetër, me anë të të cilit Bovariu deklaronte se detyrohej të paguante në emrin e tij, në 1 shtatorin e ardhshëm, shumën prej një mijë e shtatëdhjetë frangash; kjo bashkë me njëqind e tetëdhjetë të tjerat, të vendosura tashmë në kontratë, bëhej rrumbullak një mijë e dyqind e pesëdhjetë. Kështu, duke dhënë hua me gjashtë për qind interes, të cilit i shtohej dhe një çerek si shlyerje shërbimi, dhe duke siguruar të paktën një të tretë të mirë nga furnizimet, ai, për dymbëdhjetë muaj, do të merrte një fitim prej njëqind e tridhjetë frangash; dhe shpresonte bile se puna nuk do të ngelej kaq, se Bovariu nuk do të mundte dot t’ia shlyente kambialet, se do t’i përsëriste, dhe e shkreta para e tij pasi të ishte ushqyer te mjeku si në ndonjë shtëpi pushimi, do t’i kthehej një ditë, akoma më buçkë dhe e bëshme sa t’i plaste qesen.

Madje atij gjithçka i shkonte mbarë. Ai ishte sipërmarrës furnizimi me musht molle i spitalit të Nëfshatelit; zoti Gijomen i premtonte aksione në turboret e Grymenilit, dhe ëndërronte të vendoste një linjë të re me karroca për udhëtarë ndërmjet Argëjit dhe Ruanit që, pa dyshim, nuk do të vononte t’i jepte dërrmën rrangallës të Luanit të artë, dhe që, duke qenë më e shpejtë, më e lirë dhe me kapacitet më të madh në mbartjen e plaçkave, do t’i krijonte kështu atij mundësinë të shtinte në dorë gjithë tregtinë e Jonvilit.

Sharli vrau mendjen disa herë se si do të bënte për të shlyer, vitin e ardhshëm gjithë ato para; dhe kërkonte, përfytyronte rrugëdalje të ndryshme, si për shembull t’i drejtohej të atit ose të shiste ndonjë gjë. Mirëpo i ati nuk kishte për t’ia vënë veshin, dhe ai vetë s’kishte ç’të shiste. Atëherë parashikonte aq telashe, sa e largonte menjëherë nga ndërgjegjja një temë të menduari aq të pakëndshme. Qortonte veten që për faj të tyre, po harronte Emën; meqenëse gjithë mendimet e tij lidheshin me këtë grua, atij i dukej se i rrëmbente asaj diçka, po mos të mendonte për të orë e çast.

Dimri qe i ashpër. Shërimi i zonjës zgjati shumë. Kur ishte kohë e mirë, e shtynin ulur në kolltukun e saj pranë dritares, që ishte nga ana e sheshit; sepse tani ajo e kishte zët kopshtin, ndaj nga ky krah, grilat ishin gjithmonë të mbyllura. Kërkoi ta shisnin kalin; ato që kishte dashur dikur, tani nuk i pëlqenin më. Dukej se gjithë mendimet e saj ia kushtonte vetëm kujdesit ndaj vetvetes. Hante lehtshëm zemër në krevat, thërriste me zile shërbyesen që ta pyeste për çajrat, e luleblirit ose për të biseduar me të. Ndërkaq bora mbi çatitë e pazarit hidhte në dhomën e saj një refleks të bardhë, të ngrirë; pastaj ia nisi shiu. Dhe Ema priste përditë, me njëfarë ankthi, përsëritjen e pashmangshme të ngjarjeve të parëndësishme, të cilat, në fund të fundit, nuk i interesonin pothuajse fare. Më e madhja ishte, në mbrëmje, mbërritja e Dallëndyshes. Atëherë hanxhesha thërriste dhe i përgjigjeshin zëra të tjerë, ndërsa feneri i Hipolitit, që kërkonte arkat mbi karrocë dukej si një yll në errësirë. Në mesditë kthehej Sharli në shtëpi; pastaj dilte; më vonë ajo hante supë me lëng mishi, dhe, aty nga ora pesë, në të ngrysur, fëmijët që vinin nga shkolla, duke hequr zvarrë këpucët e tyre të drunjta, godisnin të gjithë pa përjashtim njëri pas tjetrit me vizoret e tyre dorezat e qepenave.

Pikërisht në atë orë vinte e shikonte zoti Burnizien. E pyeste për shëndetin, i sillte lajme dhe e mëkonte me dashurinë për fenë, duke i dërdëllitur fjalë të bukura përkëdhelëse që kishin lezetin e tyre. Vetëm pamja e rasës së tij ia ngrohte asaj zemrën.

Një ditë që u rëndua në kulm, kujtoi se po jepte shpirt, kërkoi ta kungonin, dhe, gjatë kohës që po bënin në dhomën e saj përgatitjet për sarkamenin, që po kthenin në altar komonë e mbushur deng me shurupe dhe Felisiteja mbillte në tokë lulepate, Ema ndiente diçka të fuqishme që i kalonte përsipër, e cila e çlironte nga dhimbjet, nga çdo perceptim, nga çdo ndjenjë. Mishi i saj i lehtësuar nuk mendonte më, një jetë tjetër po fillonte për të; i dukej se qenia e saj, duke u ngjitur drejt zotit, do të asgjësohej në atë dashuri si temjani i ndezur që shpërndahet si tym. Çarçafët e shtratit ia spërkatën me ujë të bekuar, prifti nxori nga potiri i shenjtë bukë të bardhë dhe, duke i rënë zali nga gëzimi qiellor, ajo zgjati buzët për të pritur shpëtimtarin që po i shfaqej. Perdet mbi shtrat po fryheshin me ngadalë rreth saj, si re, dhe rrezet e të dy qirinjve që digjeshin mbi komo, iu dukën si aureola verbuese. Atëherë ajo lëshoi kokën, duke pandehur se po dëgjonte në hapësirë tingujt e harpave engjëllore dhe se po shquante në një qiell të kaltër, mbi një fron të artë, mes shenjtorësh që mbanin palma të blerta, atin e shenjtë, gjithë shkëlqim nga madhështia, dhe që me një shenjë zbriste në tokë engjëj me flatra të flakta që ta merrnin atë me vete në krahët e tyre.

Ky vegim i shkëlqyer i mbeti në kujtesë si gjëja më e bukur që mund të ëndërronte njeriu; kështu që tani ajo përpiqej ta kapte përsëri ndijimin e tij, i cili ndërkaq vazhdonte, mirëpo në mënyrë jo aq të plotë dhe me një ëmbëlsi po aq të thellë. Shpirti i saj i dërrmuar nga sedra, prehej më në fund në përvujtërinë e krishterë; dhe, duke shijuar kënaqësinë që ishte e dobët, Ema sodiste në vetvete shuarjen e vullnetit që do t’ia hapte gjerësisht shtegun zaptimeve të hirit. Në vend të lumturisë së zakonshme kishte pra prehje më të mëdha, një dashuri tjetër përmbi të gjitha dashuritë, pa ndërprerje e fund, dhe që do të rritej përjetësisht! Ndër iluzionet e shpresës së vet, ajo shqoi një gjendje kthjelltësie që lundronte mbi tokë, shkrihej me qiellin dhe aty ku asaj ia kishte ënda të ndodhej vetë. Deshi të bëhej shenjtore. Bleu rruzare, mbajti hajmali; donte të kishte në dhomë, në krye të shtratit, një kuti relikesh me smeralde të ngërthyera, që ta puthte çdo mbrëmje.

Famullitari mrekullohej nga këto prirje të saj, ndonëse feja e Emës, si e gjykonte ai, nga zelli i tepërt mund të puqej gati-gati më në fund me herezinë bile dhe me marrëzinë. Mirëpo, meqë nuk i zotëronte mirë këto çështje, që e kalonin cakun e njohurive të tij, ai i shkroi zotit Burar, librar i arkipeshkvit, që t’i dërgonte diçka të famshme për dikë të seksit të dobët, që ishte gjithë mend. Librari, po me atë mospërfillje sikur t’u niste çikërrima zezakëve, mbështolli lëmsh si i erdhi për mbarë gjithçka që shkonte atëherë në tregtinë e librave të shenjtë. Ishin manualë të vegjël me pyetje-përgjigje, me pamflete me ton të ashpër në gjininë e zotit Dë Mestër , si dhe ca lloj romanesh me kapakë ngjyrëtrëndafili dhe me stil të sheqerosur, të sajuar nga seminaristë trubadurë  ose nga pseudoletrarë të penduar. Ndër to ishte: “Mendohuni mirë; Njeriu nga shoqëria e lartë në këmbët e Mrisë”, shkruar nga Zoti dë***, i dekoruar me urdhra të ndryshëm; “Mbi gabimet e Volterit, për të rinjtë’, etj.

Zonja Bovari nuk e kishte ende mendjen aq të kthjellët sa t’i kushtohej si duhet çdo gjëje; bile këto tekste i kaloi nxitimthi. Mori inat me rregullat e ceremonitë kishtare; arroganca e shkrimeve polemizuese nuk i pëlqeu prej tërbimit që tregonin në ndjekjen e njerëzve të panjohur për të; dhe tregimet profane të zbukuruara me fe iu dukën të shkruara me një padituri aq të madhe për botën, saqë e larguan, pa e ndier as vetë, nga të vërtetat për të cilat ajo priste prova. Megjithatë ajo ngulmoi dhe, kur i binte libri nga duart, i dukej vetja sikur ishte zaptuar nga melankolia katolike më e hollë që mund të ndiejë një shpirt qiellor.

Përsa i përket kujtimit të Rodolfit, ajo e kishte fshehur në thellësi të zemrës, dhe ai qëndronte aty, më i madhërishëm e më i palëvizshëm se sa mumia e një mbreti në një galeri të nëndheshme. Nga kjo dashuri e madhe e balsamosur dilte një erë, e cila, duke përshkuar gjithçka, mbushte me aromë dhembshurie atmosferën e papërlyer ku donte të jetonte ajo. Kur binte në gjunjë, mbi fronin gotik të lutjeve, ajo i drejtohej zotit me të njëjtat fjalë të ëmbla që i pëshpëriste dikur dashnorit të saj, gjatë marrëdhënieve jashtëmartesore. Këtë e bënte që të ngjallte besimin, mirëpo nga qielli nuk i zbriste asnjë ëndje hyjnore, dhe ajo ngrihej me gjymtyrë të lodhura, me ndjenjën e papërcaktuar të një mashtrimi të madh. Ky kërkim që bënte, mendonte ajo, s’ishte gjë tjetër veçse një meritë më tepër; dhe, krenare për devotshmërinë që tregonte, Ema e krahasonte veten me ato zonjat e mëdha të njëhershme, për lavdinë e të cilave ajo kishte ëndërruar duke soditur një portret të La Valierës  të cilat, duke tërhequr gjithë atë madhështi bishtin e sërstolisur të fustaneve të tyre të gjata, mbylleshin në vetmi për të derdhur te këmbët e Krishtit gjithë lotët e zemrës, të plagosur nga jeta.

Atëherë, iu kushtua bamirësive të tepruara. Qepte rroba për të varfrit, u dërgonte dru grave lehona; dhe një ditë Sharli, kur u kthye nga jashtë, gjeti në kuzhinë, ulur në tryezë tri kopukë që hanin supë. Ajo e solli përsëri në shtëpi vajzën e saj të vogël, të cilën, i shoqi gjatë kohës që ajo ishte sëmurë, e kishte çuar te taja. Deshi ta mësonte të lexonte; sado që Berta qante e sokëllinte, ajo nuk e prishte gjakun. Kishte vendosur të tregohej e durueshme, e butë me të gjithë. Tashmë përdorte në çdo rast një gjuhë plot shprehje ideale. Fëmijës i thoshte:

- Të kaloi dhimbja e barkut, moj engjëll?

Zonja Bovari, nëna, s’i gjente gjë për ta qortuar, përveç ndoshta manisë që kishte për të thurur jelekë për jetimë në vend që të arnonte leckat e saj. Mirëpo e dërrmuar nga sherret në familjen e saj, gruaja e shkretë prehej në këtë shtëpi të qetë, dhe bile ndenji aty deri sa kaluan pashkët e më pas, që t’u shmangej sarkazmave të plakut Bovari i cili çdo të premte të madhe s’rrinte pa porositur për vete suxhuk.

Përveç së vjehrrës, që i jepte zemër me saktësinë e gjykimit dhe me sjelljen serioze, Emës i bënin shoqëri edhe gra të tjera. Ndër to ishin zonja Langlua, zonja Karon, zonja Dybrëj, zonja Tyvazh, dhe, rregullisht prej orës dy deri në orën pesë, zonja e shkëlqyer Ome, që s’kishte dashur kurrë të besonte asnjë nga thashethemet që llapnin për fqinjën e saj. Vinin për ta parë gjithashtu edhe fëmijët e Omeut; këta i shoqëronte Justini. Ai ngjitej bashkë me ta në dhomë, dhe rrinte më këmbë pranë derës, pa lëvizur, pa e hapur gojën. Bile shpesh herë, zonja Bovari, pa u ruajtur fare nga ai, bënte tualetin. Ia niste me heqjen e krehrit, duke tundur kokën me një lëvizje të menjëhershme; dhe, kur ai pa për herë të parë gjithë atë floknajë që varej deri në gjunjë, duke shpështjellë buklet e zeza, të shkretit djalë iu duk sikur hyri përnjëherësh në diçka të jashtëzakonshme dhe të re, shkëlqimi i së cilës e tmerroi.

Ema, pa dyshim, nuk vinte re as vëmendjet e heshtura dhe as druajtjet e tij. Asaj as që i shkonte mendja se dashuria, që qe fshirë nga jeta e saj, regëtinte aty, pranë saj, nën atë këmishë prej pëlhure të trashë, në atë zemër djaloshare të hapur ndaj shfaqjeve të bukurisë së saj. Për më tepër mospërfilljen kundrejt gjithçkaje ajo e çonte deri aty, sa nxirrte nga goja fjalë aq të ngrohta, hidhte shikime aq krenare, ndryshonte sjellje aq shumë, saqë tek ajo nuk mund të dalloje dot më egoizmin nga shpirtmirësia, shthurjen nga virtyti. Kështu për shembull, një mbrëmje ajo u nxeh me shërbëtoren, që i kërkonte leje të dilte dhe që belbëzonte duke kërkuar ndonjë arsye, pastaj papritmas ajo e pyeti:

- Pra ti e do?

Dhe, pa pritur përgjigjen e Felisitesë, së cilës po i hypte të skuqurit në fytyrë, ajo shtoi me trishtim:

- Hajde, mbathja, bëj qejf!

Me të hyrë pranvera, ia bënë kopshtin qilizmë cep më cep, siç kishte urdhëruar vetë, pa marrë parasysh vërejtjet e Bovariut; megjithatë ky qe i lumtur, që ajo në fund të fundit shfaqte një vullnet e aq. Këtë, ajo sa më tepër e merrte veten, aq më shumë e tregonte. Në fillim, e gjeti mënyrën se si ta shporrte nga shtëpia, teto Rolenë, tajën, e cila, gjatë kohës që ajo nuk ishte shëruar ende plotësisht, e kishte bërë zakon të vinte një e dy në kuzhinë me dy fëmijët në gji dhe me një qiraxhi, që kishte më shumë dhëmbë sesa një kanibal. Pastaj u shkëput nga familja Ome, ua mbylli rrugën me radhë gjithë vizitave të tjera dhe vetë bile filloi të shkonte në kishë jo aq rregullisht si më parë, gjë për të cilën e mbështeti me të madhe farmacisti, që me këtë rast i tha miqësisht.

- Po binit disi në kurthin e klerit!

Zoti Burnizien, ashtu si përpara, i vinte papritmas çdo ditë sa dilte nga mësimi i katekizmit. Kishte më tepër qejf të rrinte jashtë që të merrte ajër të pastër në mes të pyllit të vogël, siç e quante ai tendën e bleruar. Në atë orë Sharli kthehej në shtëpi. Ata kishin vapë; u sillnin musht molle të ëmbël, dhe ata pinin së bashku për shërimin e plotë të zonjës.

Bineu ndodhej po aty, domethënë pak më poshtë, pranë murit të tarracës, ku kapte gaforre. Bovariu e ftonte të pinte ndonjë freskuese, po ama dhe ai ishte usta për të hapur shishet.

- Duhet, - thoshte ai, duke hedhur rreth tij e deri në skajet e peizazhit një vështrim të kënaqur, - të mbahet kështu shishja pingul mbi tryezë dhe, pasi të priten fijet, ta nxjerrësh tapën pak nga pak, me ngadalë e me ngadalë, siç bëjnë madje dhe me ujin e Selcit, nëpër restorante.

Mirëpo shpesh herë mushti, gjatë kohës që ai bënte këto veprime, u shpërthente mu në fytyrë dhe, sa herë që ndodhte kështu, prifti, me një të qeshur të thellë thoshte me shaka gjithmonë po këto fjalë:

- Duket sheshit që është babaxhan!

Ai ishte me të vërtetë njeri babaxhan, dhe bile, një ditë, nuk u prek fare nga farmacisti, i cili e këshillonte Sharlin ta çonte zonjën për ta zbavitur në teatrin e Ruanit për të parë tenorin e shquar Lagardi. Omeu, si u çudit nga ajo heshtje, deshi të dinte mendimin e tij dhe prifti tha shkoqur se muzikën e mbante më pak të rrezikshme për moralin se sa letërsinë.

Mirëpo farmacisti mori në mbrojtje letrat. Teatri, sipas tij shërbente për të luftuar paragjykimet dhe nën maskën e argëtimit të mësonte virtytin.

- Castigat ridendo mores  , zoti Burnizien! Mos shkoni më tej, shikoni vetëm shumicën e tragjedive të Volterit; ato janë të ndërthurura gjithë mjeshtëri me mundime filozofike që i bëjnë ato për popullin shkollë të vërtetë morali dhe diplomacie.

- Unë, - tha Bineu, - kam parë njëherë një pjesë teatri me të vërtetë të goditur me titull “Rrugaçi i vogël i Parisit”  , ku spikat karakteri i një gjenerali të vjetër! Ai shtyn e pështyn një djalë nga shtresa e lartë që kishte mashtruar një punëtore, e cila në fund...

- Sigurisht, - vazhdonte Omeu, - ka letërsi të keqe siç ka dhe farmaci të keqe; mirëpo, të dënosh të tërë njëherësh pjesën më të rëndësishme të arteve, mua më duket një budallallëk trashanik, një mendim mesjetar që u shkon për shtat atyre kohërave të urryera kur rrasnin brenda Galileun.

- E di mirë dhe unë, - vërejti famullitari, - që ka vepra të mira, autorë të mirë, por ama le të marrim vetëm ata njerëz të sekseve të ndryshme që mblidhen në një dhomë të mahnitshme, të zbukuruar me salltanete mondane, pa le pastaj ato veshje maskuese pagane, ato makijazhe, ato drita, ato zëra të përfemëruar, të gjitha këto, si përfundim, çojnë në një shthurje shpirtërore dhe të ndjellin mendime të fëlliqura, tundime imorale. Këtë mendim kanë të paktën gjithë etërit. Në fund të fundit, - shtoi ai duke i dhënë përnjëherësh zërit një ton mistik, ndërsa mbi gishtin e madh pështillte një pisk burnot, në rast se kisha ka dënuar shfaqjet teatrale, të drejtë ka pasur; ne duhet t’u bindemi urdhëresave të saj.

- Përse, - shtroi pyetjen farmacisti, - i shkishëron ajo aktorët? Sepse, dikur, ata i bënin konkurrencë haptas ceremonive fetare. Po, kështu është, më përpara luheshin, shfaqeshin mu në mes të korit disa lloje farsash të quajtura mistere, në të cilat shpesh herë cenoheshin rregullat e mirësjelljes.

Prifti u mjaftua me një ofshamë, kurse farmacisti vazhdoi:

- Kështu është dhe në Bibël; aty ka..., ju e dini..., më se një hollësi... therëse, gjëra... me të vërtetë... të shthurura!

Dhe, në një gjest zemërimi që bëri zoti Burnizien, ai shtoi:

- Ah! Ju duhet ta pranoni edhe vetë që s’është libër për t’u vënë në duart e të rinjve, bile mua s’do më vinte hiç mirë që Atalia...

- Po Biblën e rekomandojnë protestantët dhe jo ne! – bërtiti prifti që e humbi durimin.

- Ç’rëndësi ka! – tha Omeu. – Mua më vjen çudi që në ditët tona, në shekullin e diturisë, ngulmohet akoma që të ndalohet një çlodhje intelektuale që është jo vetëm e padëmshme, moralizuese, por bile dhe higjienike nganjëherë, apo jo, doktor?

- S’ka dyshim, - u përgjigj mjeku plogësht, ose ngaqë duke pasur po ato mendime, nuk donte të fyente njeri, ose ngaqë s’kishte mendime fare.

Bisedës dukej se po i vinte fundi, kur farmacisti e pa me vend të hidhte dhe shkelmin e fundit.

- Kam njohur unë priftërinj, që visheshin me rroba si qytetarë të zakonshëm që të shkonin të shihnin lirshëm si i hidhnin e përdridhnin këmbët valltaret.

- Lëri këto! – ia pati famullitari.

- Ah! Kam njohur unë!

Dhe, duke ndarë rrokjet e fjalisë së tij, Omeu përsëriti.

- Kam njo-hur u-në!

- Epo mirë atëherë! Faj bënin, - i tha Burnizieni, i vendosur ta dëgjonte deri në fund.

- Po besa! Bëjnë edhe shumë faje të tjera! – bërtiti farmacisti.

- Zotni!... – e mori përsëri fjalën prifti me sy aq të egërsuar saqë farmacistit i hyri frika.

- Dua të them vetëm këtë, - u përgjigj ai me një ton më të butë, - që toleranca është mjeti më i sigurt për t’i tërhequr shpirtrat drejt fesë.

- Ashtu është! Ashtu është! – miratoi i shkreti prift, duke u ulur përsëri në karrige.

Mirëpo vetëm dy minuta ndenji ashtu. Pastaj, me t’u larguar famullitari, zoti Ome i tha mjekut:

- Kësaj i thonë zënkë! Ia punova, e patë vetë sa bukur!... Me një fjalë, dëgjomëni mua, çojeni zonjën në shfaqje, në mos për gjë tjetër, qoftë edhe për të tërbuar një herë në jetën tuaj një nga ata korbzinjtë, dreqi e mori! Të kisha njeri të më zëvendësonte, do t’ju shoqëroja vetë. Ç’rrini e prisni! Vetëm një shfaqje ka për të dhënë Lagardi. Është i zënë në Angli me paga të majme. Është me sa thonë, skile i madh, i mbytur me flori. Mban me vete tri dashnore dhe kuzhinierin e tij personal. Gjithë këta artistët e mëdhenj i bëjnë paret tym; jeta e shthurur u duhet për të nxitur disi imagjinatën. Mirëpo vdesin në spital, sepse nuk kanë mend, në të ri të bëjnë kursime. Epo ju bëftë mirë, mirupafshim nesër!

Ideja për të shkuar në shfaqje hodhi rrënjë shpejt në mendjen e Bovariut; sepse ia tregoi menjëherë së shoqes, e cila në fillim nuk e pranoi, duke nxjerrë si shkak jo lodhjen, jo bezdisjen, jo shpenzimet; mirëpo, për çudi, Sharli nuk u zmbraps, aq keq i ishte tiposur që ky argëtim kishte për t’i bërë mirë asaj. Ai nuk shihte asnjë pengesë; e ëma u kishte dërguar treqind franga që nuk i priste, borxhet e zakonshme nuk arrinin ndonjë shumë të madhe, dhe afati i kambialeve që kishte për t’i kthyer zotit Lërë ishte aq i gjatë, saqë as duhej vrarë fare mendja për to. Pastaj duke menduar se ajo nuk pranonte për një mirësjellje të hollë, Sharli ngulmoi akoma më shumë; kështu që ajo, meqë ai iu qep keq, më në fund vendosi të shkonte. Dhe, të nesërmen, në orën tetë, ata ia hipën Dallëndyshes.