Pjesa Dyte - Kreu 3 - Romani Zonja Bovari i Gustav Flober

PJESA E DYTË

Kreu III

Të nesërmen, kur u zgjua, pa sekretarin tek sheshi. Ajo ishte me penjuar. Ai ngriti kokën dhe e përshëndeti. Ajo u përkul shpejt e shpejt dhe mbylli dritaren.

Gjithë ditën e ditës Leoni priti të vinte ora gjashtë e mbrëmjes, mirëpo, kur hyri në han, veç zotit Bine, që kishte zënë vend në tryezë, nuk gjeti njeri tjetër.

Darka e djeshme ishte për të si një ngjarje me rëndësi; deri atëherë ai s’kishte biseduar kurrë dy orë rresht me një zonjë. Si kishte mundur vallë t’i

tregonte, bile me një gjuhë të ngritur, gjithë ato gjëra të cilat, më përpara s’do t’i kishte shprehur dot aq mirë? Zakonisht ishte i druajtur dhe ruante një natyrë të përmbajtur, shprehje kjo njëkohësisht turpi dhe tinëzie. Në Jonvil e mbanin për njeri të sjellshëm e për së mbari. Dëgjonte me vëmendje si arsyetonin njerëzit e pjekur, dhe nuk dukej fare i rrëmbyer në politikë, gjë e rrallë kjo për një djalë të ri. Pa kishte dhe talent në disa fusha, pikturonte me bojëra uji, merrte vesh nga muzika dhe lexonte me gjithë dëshirë letërsi pas darke, kur nuk luante letra. Zoti Ome e vlerësonte për kulturën që kishte; zonja Ome e donte për dashamirësinë që tregonte, sepse shpesh herë rrinte në kopsht me fëmijët e saj, kalamaj vazhdimisht të fëlliqur, pa pikë edukate dhe disi ngalakeqë si e ëma. Për ta kujdesej përveç shërbëtores, dhe Justini, çirak në farmaci, kushëri i largët i zotit Ome, që e kishin marrë në shtëpi për bamirësi, dhe punonte njëkohësisht si shërbëtor.

Farmacisti u tregua më i mirë nga të gjithë fqinjët e tjerë. Ai i foli zonjës Bovari për furnitorët, thërriti posaçërisht shitësin e tij të mushtit të mollëve, e provoi pijen vetë, dhe u përkujdes që fuçia të vendosej mirë në bodrum; pastaj u tregoi rrugën se si mund të blinin gjalpë me çmim të lirë, dhe ra në ujdi me Letibuduain, kujdestarin e kishës, i cili përveç detyrave të tij kishtare dhe të përmortshme, merrej edhe me mirëmbajtjen e kopshteve kryesore të Jonvilit, duke u paguar me orë ose për gjithë vitin, siç u vinte më për mbarë të interesuarve.

Farmacistin nuk e shtynte vetëm dëshira t’u bënte nder të tjerëve, mbrapa gjithë asaj përzemërsie të tepruar që tregonte ai, fshihej një plan i caktuar.

Ai kishte shkelur ligjin e datës 9 të muajit vantoz  të vitit XI  , që i ndalon ushtrimin e profesionit të mjekësisë çdo njeriu që nuk ka diplomë; për pasojë, Omeu, i denoncuar fshehurazi, ishte thirrur në Ruan, nga zoti prokuror i mbretit, në kabinetin e tij të veçantë. Zyrtari i lartë e kishte pritur në këmbë, veshur me togë, supet mbuluar me lëkurë hermine dhe kokën me kapelë gjykatësi. Ishte mëngjes, para fillimit të seancës gjyqësore. Në korridor dëgjoheshin çizmet e rënda të xhandarëve dhe, si ndonjë kumbim i largët, bravat e mëdha që mbylleshin. Farmacistit i ushtonin veshët aq shumë sa kujtoi se do t’i binte pika; përfytyroi birucat e nëndheshme, familjen duke u shkrirë në vaj, farmacinë të shitur, gjithë kavanozët të hapërdarë; dhe e ndjeu më se të nevojshme të hynte në një kafene ku piu një gotë rum me ujë Selci, për të marrë veten.

Pak nga pak, kujtimi i këtij paralajmërimi të rreptë iu fashit dhe vazhdoi, si më parë, të jepte këshilla të kota mjekësore në dhomën mbrapa dyqanit të tij. Mirëpo pikërisht për këtë arsye kryetari i bashkisë e kishte inat, kolegët e tij ishin ziliqarë, pra duhej të ruhej nga të gjithë; po t’i ngjitej pas zotit Bovari me servilizma, do të fitonte mirënjohjen e tij, dhe kështu ai nuk do ta bënte të gjatë në rast se vinte re gjë. Prandaj, çdo mëngjes, Omeu, i sillte atij gazetën, dhe shpesh herë, mbasditeve, shkëputej një çast nga farmacia që të shkonte të bënte muhabet me mjekun.

Sharli ishte i mërzitur: nuk po i vinin pacientë. Rrinte ulur me orë të tëra, pa folur, shkonte e flinte në dhomën e vizitave ose shikonte të shoqen që qepte. Për t’u argëtuar, rropatej nëpër shtëpi si ndonjë punëtor krahu, madje u mundua të lyente hambarin me atë pak bojë që kishin lënë bojaxhinjtë. Mirëpo puna e parave e shqetësonte. Kishte shpenzuar aq shumë për rregullimet që kishte bërë në Tot, për veshjet e zonjës dhe për shpërnguljen, saqë gjithë prika, e cila shkonte më shumë se tre mijë skude, ishte rrafshuar brenda dy vjetëve. Pastaj, sa gjëra u dëmtuan ose humbën fare gjatë rrugës nga Toti në Jonvil, pa llogaritur famullitarin prej allçie, i cili, u rrëzua nga qerrja pas një tronditjeje të fortë, u bë copë e çikë mbi kalldrëmin e Kenkampuasë!

Mërzitja iu përhap nga një shqetësim më i këndshëm, shtatzania e gruas. Sa më shumë afrohej afati i lindjes, aq më tepër e donte ai atë. Midis tyre krijohej një lidhje tjetër organike, dhe një si ndjenjë e pandërprerë e një bashkimi më të ndërlikuar. Kur e shihte së largu tek ecte gjithë plogështi dhe lëvizte shtatin me ngadalë mbi ijet e saj pa korse, kur e kishte ballë për ballë dhe e sodiste më me nge, kur lëshohej e kapitur në kolltuk, ai fluturonte nga lumturia, ngrihej, e puthte, i ledhatonte fytyrën me duar, e thërriste mamakë, e ftonte të vallëzonte, dhe, nxirrte nga goja, gjysmë me të qeshur, gjysmë me të qarë, gjithfarë shakash përkëdhelëse që i vinin në mend. Shkrihej i tëri nga ëndja me mendimin që do të bëhej baba. Tani nuk i mungonte më asgjë. E njihte jetën mbarë e prapë dhe ishte shtruar në të këmbëkryq, pa e prishur terezinë fare.

Në fillim Emës i erdhi çudi e madhe, pastaj e pushtoi dëshira të çlirohej nga ajo barrë që të merrte vesh se ç’donte të thoshte të jesh nënë. Mirëpo, në pamundësi për të bërë aq shpenzime sa donte ajo, të kishte një djep si varkë, me perde të mëndafshta ngjyrëtrëndafili dhe kapuç të qëndisur, e pushtuar nga një valë hidhërimi, hoqi dorë fare nga takëmet e kalamanit, dhe i ra shkurt, duke i porositur ato te një rrobaqepëse e fshatit, pa i zgjedhur dhe pa bërë fjalë rreth tyre. Nuk u argëtua pra, me këto parapërgatitje që shtojnë dhembshurinë e nënave, dhe qysh në fillim, dashurinë për foshnjën, sikur ia zbehu diçka.

Megjithatë, meqë Sharli, sa herë që ulej e ngrihej buka, i fliste për fëmijën, s’kaloi shumë dhe ajo filloi ta kishte mendjen vazhdimisht aty.

Ajo e donte djalë; të ish i fortë e zeshkan dhe emrin ta kishte Zhorzh; dhe mendimi që të lindte një mashkull ishte për të si një shpresë për hakmarrje për gjithçka që s’kishte mundur të arrinte vetë në të kaluarën. Djali, të paktën, është i lirë; ai mund të kënaqë pasionet e veta e të bredhë nëpër vende të ndryshme, të kapërcejë pengesat, të shijojë lumturitë më të paarritshme. Ndërsa vajza s’ka nga t’ia mbajë gjithë jetën. E ngordhur dhe delikate njëkohësisht, ajo duhet të përballojë edhe dobësitë e trupit të vet edhe nënshtrimin ndaj ligjit. Vullneti, ashtu si velloja e kapelës të saj që mbahet me një copë lidhëze, i lëkundet nga të fryjë era, gjithmonë e tërheq ndonjë dëshirë, gjithmonë e mban në vend ndonjë normë.

Lindi një ditë të diel, rreth orës gjashtë, kur po dilte dielli.

- Vajzë! – tha Sharli.

Ajo ktheu kokën nga ana tjetër dhe i ra të fikët.

Pothuajse në çast mbërriti me vrap zonja Ome që e puthi, si dhe zonja Lëfransua nga Luani i artë. Farmacisti si njeri i matur, vetëm sa e përgëzoi aty për aty, që nga dera gjysmë e hapur. Deshi të shihte foshnjën dhe tha se kishte lindur shumë e mbarë.

Gjatë kohës së lehonisë, ajo e vrau shumë mendjen për t’i gjetur një emër së bijës. Në fillim kujtoi gjithë emrat me mbaresa italisht, si Klara, Luiza, Armanda, Atala; i pëlqente mjaft emri Galsenda dhe më shumë akoma Izelta apo Leokadi. Sharli kishte dëshirë të quhej si e ëma; Ema nuk pranonte. Shfletuan kalendarin nga fillimi në fund, bile panë dhe ata të huajt.

- Zoti Leon, - thoshte farmacisti, - me të cilin bisedoja një ditë për këtë çështje, çuditet se si nuk ia vini emrin Madlenë, që tani është jashtëzakonisht në modë.

Mirëpo e ëma e Sharlit u ngrit me të madhe kundër këtij emri mëkatareje. Ndërsa zotit Ome i pëlqenin më shumë gjithë ata emra që të kujtonin ndonjë njeri të shquar, ndonjë vepër të rrallë ose ndonjë mendim fisnik, bile dhe fëmijët e vet i kishte pagëzuar duke iu përmbajtur këtij parimi. Kështu për shembull Napoleoni simbolizonte lavdinë dhe Franklini lirinë; Irma ishte ndoshta një lëshim ndaj romantizmit; kurse Atalia  ishte për nder të kryeveprës më të pavdekshme të skenës franceze. Sepse atij, bindjet filozofike që kishte, nuk i bëheshin pengesë për dobësinë që ndiente ndaj artit, mendimi nuk ia ndrydhte aspak ndjeshmërinë; ai dinte ta bënte dallimin midis tyre, të merrte parasysh si imagjinatën edhe fanatizmin. Idetë e kësaj tragjedie, për shembull, i dënonte, por stili i saj e linte pa mend; i urrente konceptimin, por i çmonte të gjitha hollësitë, dhe i kishte inat personazhet, në një kohë që ligjëratat e tyre e bënin për vete. Kur lexonte pjesët e përmendura të saj, ngazëllehej i tëri, por kur mendonte se klerikët i shfrytëzonin pozitat që kishin vetëm e vetëm për interesat e tyre, e pushtonte trishtimi, dhe në këtë lëmsh ndjenjash që e ngatërronin më keq, i vinte njëkohësisht edhe ta kurorëzonte Rasinin me duart e tij edhe të bisedonte shtruar me të një copë herë të mirë.

Emës, më në fund, i ra ndër mend se kur kishte qenë në kështjellën e Vobisarit, kishte dëgjuar markezën që thërriste një të re me emrin Berta; qysh nga ai çast u vendos ta quanin të bijën me këtë emër dhe, meqë xha Ruoi s’vinte dot, iu lutën zotit Ome të bëhej nun. Si dhurata, ai solli nga të gjitha prodhimet e farmacisë së tij, domethënë: gjashtë kuti me hide, një kavanoz plot me hasude, tri kofina me brumë mullage dhe, përveç këtyre, gjashtë shufra sheqeri të kristalizuara që i kishte gjetur në një dollap. Në mbrëmjen e ceremonisë së pagëzimit u shtrua një darkë e madhe; aty ishte edhe famullitari; që të gjithë u ndezën mirë. Kur erdhi koha e pijeve tretëse, zoti Ome ia mori këngës “Zoti i njerëzve të mirë”. Zoti Leon këndoi një këngë lundërtarësh venecianë, dhe zonja Bovari, nëna, që ishte edhe kumbarë – një romancë të kohës së Perandorisë; më në fund, zoti Bovari, babai, kërkoi ta zbrisnin poshtë foshnjën, dhe nisi ta pagëzonte me një gotë shampanjë që ia hidhte nga lart mbi kokë. Abat Burnizieni u skandalizua nga kjo e tallur me sakrementin më të rëndësishëm; xha Bovariu iu përgjigj me një citat nga poema “Lufta e perëndisë”  , famullitari deshi të ikte, mirëpo zonjat iu lutën shumë që të rrinte, ndërhyri dhe Omeu, e kështu arritën ta ulnin klerikun, i cili e mori përsëri qetë-qetë nga pjata filxhanin me kafe që e kishte lënë përgjysmë.

Zoti Bovari, babai, ndenji edhe një muaj në Jonvil, banorët e të cilit i mahniti me një kapelë policësh shumë të bukur me shirita të argjendtë, që e vinte në mëngjes kur shkonte të pinte duhan me llullë te sheshi. Meqë i ishte bërë zakon gjithashtu të pinte shumë raki, shpesh herë dërgonte shërbëtoren te Luani i artë t’i blinte një shishe, që e vinin për llogari të të birit; dhe harxhoi gjithë kolonjën e nuses për të parfumuar shallet e tij.

Ajo nuk mërzitej fare me të. Ai ishte njeri i bredhur: i fliste për Berlinin, Vjenën, Strasburgun, për kohën kur kishte qenë oficer, për dashnoret që kishte pasur, për drekat e rënda ku kishte marrë pjesë, pastaj tregohej i dashur me të, bile nganjëherë në shkallë a në kopsht, e kapte për beli duke bërtitur:

- Ki mendjen, Sharl!

Atëherë nëna Bovari u tremb për lumturinë e të birit, dhe nga frika se mos i shoqi, me kalimin e kohës ushtronte ndikimin e tij imoral në mendimet e nuses, nxitoi ta shpejtonte nisjen. Ndoshta shqetësohej dhe nga diçka më e rëndë se kaq. Prej zotit Bovari mund të pritej gjithçka.

Një ditë Emës se si i hipi përnjëherësh ta shihte vogëlushen e saj, që e kishte çuar ta mbante me gji e shoqja e zdrukthëtarit, dhe pa e parë fare kalendarin në vazhdonin akoma gjashtë javët e shën Mërisë, u nis drejt e te banesa e Rolesë, që ndodhej në fund të fshatit, rrëzë kodrës, midis rrugës kryesore dhe lëndinave.

Ishte mesditë; shtëpitë i kishin kanatet të mbyllura, dhe çatitë e mbuluara me rrasa, që shkëlqenin nga drita e fortë e qiellit të kaltër, dukeshin sikur nxirrnin shkëndija nga majat e kulmeve të tyre. Frynte një erë e rëndë. Emën e lanë fuqitë nga të ecurit; e vrisnin guriçkat e trotuarit; një mendje i thoshte të kthehej në shtëpi, a të hynte gjëkundi për t’u ulur.

Në atë çast doli nga një derë aty afër zoti Leon, me një tufë letrash nën sqetull. Ai u afrua ta përshëndeste dhe u fut në hije, para dyqanit të Lëresë, poshtë tendës së përhirtë që shtrihej përpara.

Zonja Bovari i tha se po shkonte të shikonte fëmijën, mirëpo e ndiente veten të këputur.

- Po sikur..., - nisi të thoshte Leoni pa guxuar të vazhdonte më tej.

- Keni gjë punë në ndonjë vend? – e pyeti ajo.

Dhe me t’iu përgjigjur sekretari se ishte i lirë, ajo iu lut ta shoqëronte. Që atë mbrëmje këtë e mori vesh gjithë Jonvili, dhe zonja Tyvazh, e shoqja e noterit, tha në prani të shërbëtores së saj se zonja Bovari po e njolloste veten.

Për të shkuar deri te taja, duhej të ktheheshe në fund të rrugës majtas, në drejtim të varrezave, dhe pastaj, midis shtëpive të vogla dhe oborreve, të vazhdoje nëpër një shteg të ngushtë, i mbjellë në të dy anët me voshtra. Këto kishin çelur lule, po kështu dhe veronikat, trëndafilat e egër, hithrat si dhe manaferrat e vogla që ngriheshin përmbi shkurre. Nga vrimat e gardheve, të zinin sytë, para karakatinave, ndonjë derr mbi pleh, ose lopë të lidhura, që fërkonin brirët pas trungut të pemëve. Ata që të dy ecnin krah për krah me ngadalë, ajo mbështetej tek ai, dhe ai e ndalonte hapin duke e llogaritur me të sajin; para tyre fluturonte një luzmë mizash, duke zukatur nëpër ajrin e nxehtë.

E njohën shtëpinë nga një arrë e vjetër që i bënte hije. E ulët dhe e mbuluar me tjegulla të murrme, ajo kishte poshtë baxhës së papafingos një varg qepësh të varura përjashta. Leha katrore e mbjellë me sallatë të njomë, me ca rrënjë trumze të butë, si dhe me bizele të çelura të mbështetura mbi hunj, ishte e rrethuar me thupra, të ngulura në këmbë, që qëndronin pas gardhit me ferra. Uji i pistë rridhte duke u përhapur mbi bar, dhe rreth e rrotull kishte lecka që s’merreshin vesh se ç’ishin: çorape të thurura, një këmishë basme e kuqe dhe një çarçaf i madh prej pëlhure të trashë i nderur për së gjati mbi gardh. Si dëgjoi zhurmën e trinës, taja doli, me një foshnjë në krah që pinte sisë. Me dorën tjetër mbante një kalama të mjerë e të dobët, me një fytyrë gjithë puçrra, i biri i një shitësi trikotazhesh nga Ruani, të cilin prindërit e vet tepër të zënë me punë, e linin në fshat.

- Hyni, - tha ajo, - vogëlushja juaj po fle aty.

Në fund të dhomës përdhese, e vetmja në gjithë banesën, ishte mbështetur pas murit një shtrat i gjerë pa perde, ndërsa një magje zinte njërën anë të dritares, e cila një xham e kishte të ngjitur me letër të kaltër të tejdukshme. Në qoshe, mbrapa derës, ishin vënë rresht poshtë gurit të govatës, këpucë me qafa me gozhdë të shndritshme, pranë një shisheje plot me vaj që kishte në grykë një pendë; mbi oxhakun gjithë pluhur, midis saçmave, fundërrinave të qirinjve dhe copave të eshkës, ishte hedhur një kalendar i Matjë Lensbergut. Dhe salltaneti i fundit i kësaj strehe ishte një Famë që u binte borive, figurë e prerë kjo me sa duket nga ndonjë reklamë parfumesh dhe që ishte mbërthyer në mur me gjashtë thumba këpucësh.

Fëmija e Emës flinte në një djep të thurur me thupra shelgu, i vendosur përdhe. Ajo e mori me gjithë batanijen me të cilën ishte mbështjellë dhe filloi t’i këndonte me ngadalë duke u lëkundur sa andej-këndej.

Leoni shëtiste nëpër dhomë; atij i vinte çudi tek shihte këtë zonjë të bukur, veshur me fustan nankini  në mes gjithë këtij mjerimi. Zonja Bovari u skuq në fytyrë; ai ktheu kokën nga ana tjetër, duke menduar se mos shikimi i tij e bëri me turp. Pastaj ajo e shtriu përsëri në djep vogëlushen, që sapo kishte vjellë mbi grykashkën e saj. Taja erdhi menjëherë ta fshinte, duke e siguruar se nuk do të mbetej njollë.

- Sa herë më fëlliqet kjo mua kështu e më keq akoma, - tha ajo, - dhe unë s’bëj gjë tjetër veçse e laj e shpëlaj orë e pa kohë! Ju lutem pra, kini mirësinë të porositni Kamynë, bakallin, që të më japë pak sapun kur të kem nevojë. Do të ishte më e volitshme edhe për ju, sepse s’kam për t’ju shqetësuar më.

- Mirë, mirë! – tha Ema. – Mirupafshim zonja Role.

Dhe ajo doli duke fshirë këmbët mbi pragun e derës.

Gruaja e shkretë e përcolli deri në fund të oborrit, duke i thënë se sa vështirë e kishte të çohej natën.

- Jam aq e dërrmuar nganjëherë sa më zë gjumi mbi karrige; prandaj të paktën duhet të më jepni ca kafe të bluar, sa për një muaj që ta pi çdo mëngjes me qumësht.

Pasi duroi gjithë ato të falënderuara që s’kishin të mbaruar, zonja Bovari u largua; por, sa bëri disa hapa nëpër shteg, dëgjoi një zhurmë nallanesh dhe ktheu kokën: ishte taja!

- Si është puna?

Atëherë fshatarja, si e hoqi mënjanë mbrapa një vidhi, zuri t’i fliste për të shoqin, i cili, me zanatin që kish dhe me gjashtë franga në vit që kapiteni...

- Soseni më shpejt, - i tha Ema.

- Po ja! – vazhdoi taja duke psherëtirë pas çdo fjale, - kam frikë se mos mërzitet kur të më shohë që pi kafe vetëm; ju e dini si janë burrat...

- Përderisa do t’ju siguroj juve, - përsëriti Ema, - do t’ju jap edhe për të!... Po më bezdisni!

- Për fat të keq, moj zonjë e dashur, atë e zënë në gjoks edhe ca ngërçe të tmerrshme nga plagët që ka marrë. Thotë bile se e dobëson edhe mushti i mollëve.

- Po nxirreni të shkretën, zonja Role!

- Ja, si të them, vazhoi kjo duke u përkulur në shenjë nderimi, - po qe se nuk e teproj që t’ju kërkoj..., - ajo e përshëndeti dhe një herë, - kur t’ju vijë për mbarë, - dhe shikimi i saj mori një pamje lutëse, - një brokë të vogël me raki, - i tha ajo më në fund, - do t’i fërkoj dhe vogëlushes suaj këmbët, që i ka të njoma si gjuha.

Si u shqit nga taja, Ema ia futi përsëri krahun zotit Leon. Një copë herë eci me të shpejtë, pastaj e ngadalësoi hapin dhe shikimi, që e kishte drejtuar përpara, ndeshi papritur te supi i djaloshit, i cili e kishte redingotën me jakë kadifeje të zezë. Përsipër saj binin flokët gështenjë, të lëpirë dhe krehur mirë. Asaj i ranë në sy thonjtë e tij, që ishin më të gjatë nga ç’i mbanin në Jonvil. Sekretari, ndër të tjera, kujdesej për to me merak të madh dhe për këtë qëllim kishte një sojak të posaçëm që e ruante në kutinë e penave.

U kthyen në Jonvil duke ecur buzë lumit. Gjatë stinës së nxehtë, bregu i pjerrët zgjerohej më shumë duke nxjerrë në pah, deri në themele, muret e kopshteve, të cilët kishin nga një shkallë me disa shkelëzë që zbrisnin deri poshtë në lumë. Ky rridhte pa zhurmë, i shpejtë dhe i ftohtë me sa shihej me sy; mbi të përkuleshin fije të gjata e të holla bari të përziera së bashku, sipas rrymës të ujit që i shtynte, dhe shtriheshin në kthjelltësinë e tij si floknaja të gjelbra të braktisura. Nganjëherë, ecte ose qëndronte në majë të xunkthave ose mbi fletën e zambakëve të ujit ndonjë insekt këmbëhollë. Dielli i përshkonte tejpërtej me rrezet e tij flluskat e kaltra të valëve që vinin njëra pas tjetrës duke plasur; shelgjeve të vjetra të krasitura u pasqyrohej në ujë lëvozhga ngjyrë hiri; përtej lumit, rreth e përqark, livadhi dukej i shkretë. Ishte ora kur nëpër ferma hanin drekë dhe nusja e re me shokun e saj s’dëgjonin gjë tjetër veçse zhurmën ritmike të hapave të tyre mbi dheun e shtegut, fjalët që shkëmbenin me njëri-tjetrin si dhe fërfëritjen e fustanit të Emës që frushullonte përreth saj.

Muret e kopshteve, gjithë copa shishesh gjatë tërë pjesës së sipërme, përvëlonin si xhama sere. Midis tullave kishin mbirë rrepa të egra dhe, zonja Bovari, tek ecte, u shkërmoqte me cepin e çadrës së saj të hapur lulet e vyshkura që shkundin pluhurin e tyre të verdhë, ose ndonjë degë luleje blete dhe kulpre që varej, përjashta, e cila zvarritej një çast mbi copën e mëndafshtë, ngjitur pas thekëve të saj.

Ata po bisedonin për një trupë valltarësh spanjollë, që pritej të vinte së shpejti në teatrin e Ruanit.

- Do të shkoni ta shihni? – e pyeti ajo.

- Po munda, - u përgjigj ai.

Vallë s’kishin gjë tjetër për t’i thënë njëri-tjetrit?

Sidoqoftë sytë e tyre flisnin për një bisedë më të rëndësishme; dhe, ndërsa përpiqeshin të gjenin fjalë të rëndomta, e ndienin se po i pushtonte e njëjta topitje që të dy; ajo ishte si një pëshpëritje e shpirtit, e thellë, e vazhdueshme, që dilte mbi atë të zërave të tyre. Të befasuar nga habia që u shkaktonte kjo ëndje e re, atyre as që u shkonte mendja t’i tregonin njëri-tjetrit atë që ndienin apo të zbulonin arsyen e saj. Lumturitë e ardhshme, ashtu si brigjet tropikale, e hedhin në hapësirën e pafundme që shtrihet përpara, plogështinë e tyre të lindur, si një fllad erëkëndshëm, dhe zhytesh në këtë dehje përgjumësh pa e vrarë mendjen për horizontin që nuk duket fare.

Toka, në një vend, ishte shembur nga këmbët e bagëtive; atyre iu desh të ecnin mbi gurë të mëdhenj, që kishin zënë vend aty-këtu nëpër baltë. Shpesh, ajo ndalej një çast për të parë se ku do ta vinte këmbën e mbathur me këpucë me qafa, dhe, duke u luhatur mbi gurin që lëkundej nga pesha e saj, ajo, me bërryla të ngritur përpjetë, me shtat të përkulur, me shikim të turbullt, qeshte nga frika se mos binte në pellgjet me ujë.

Kur mbërritën para kopshtit të saj, zonja Bovari shtyu derën e vogël, ngjiti shkallët me nxitim dhe nuk u pa më.

Leoni u kthye në zyrë. Noteri nuk ishte aty; ai u hodhi një sy dosjeve, pastaj mprehu penën, mori kapelën dhe doli.

Shkoi në kullotë, majë kodrës së Argëlit, në të hyrë të pyllit; u shtri përtokë nën bredha dhe vështroi qiellin nëpërmjet hapësirës midis gishtërinjve të tij.

- Sa i mërzitur që jam! – thoshte ai me vete, - sa i mërzitur që jam!

I dukej se ishte katandisur për t’i qarë hallin në këtë fshat, ku gjithë-gjithë kishte mik Omeun dhe mjeshtër Gijomenin. Ky i fundit, vazhdimisht i zënë me punë, me syza me bishta të artë dhe me favorite të kuqe dhe kravatë të bardhë, s’ia thoshte fare nga ndjeshmëritë e shpirtit, ndonëse mbahej si kreko sipas stilit anglez, aq sa në fillim sekretari u mahnit. Sa për të shoqen e farmacistit, s’gjeje bashkëshorte më të mirë në Normandi, e butë si dele, përgjërohej për fëmijët, për të atin, për të ëmën, për kushërinjtë, vajtonte fatkeqësitë e të tjerëve, duke i lënë pas dore punët e shtëpisë, dhe i urrente korsetë; - mirëpo ishte aq e plogësht në lëvizje, aq e mërzitshme kur e dëgjoje, me tipare aq të rëndomta dhe po me të njëjtat biseda, saqë edhe pse ishte tridhjetë vjeçe, dhe ai njëzet, edhe pse i kishin ngjitur dyert e dhomave ku flinin, dhe fliste me të ditë për ditë, atij as i kishte shkuar mendja ndonjëherë se ajo mund të ishte grua për burrë, as të kish nga seksi i saj gjë tjetër veç fustanit.

Pastaj, kush ishte tjetër aty? Bineu, disa tregtarë, dy a tre banakierë, famullitari, dhe së fundi zoti Tyvazh, kryetari i bashkisë, me dy djemtë e tij, njerëz të kamur, nopranë, kokëtrashë, që i lëronin vetë arat e tyre, dendeshin me të ngrëna e të pira brenda familjes, madje ishin besimtarë dhe të padurueshëm në shoqëri.

Mirëpo mes këtyre fytyrave me tipare të rëndomta spikaste ajo e Emës që, ndërkaq, shkëputej e vetmuar dhe më e largët; sepse ai ndiente se midis asaj dhe vetes së tij kishte humnera të errëta.

Në fillim, ai shkoi në shtëpinë e saj disa herë bashkë me farmacistin. Sharli nuk e kishte pritur me ndonjë interesim të veçantë dhe Leoni nuk dinte nga t’ia mbante, nga një anë kishte frikë se mos linte përshtypjen e një njeriu të bezdisshëm, nga ana tjetër dëshironte të kishte një miqësi të ngushtë, e cila i dukej pothuaj e paarritshme.