Shkodër: “Treni mendjemadh”
Të nesërmen morëm rrugën kah Kruja. Jo fort larg Tiranës, autobusi
ynë ndalet për një çast. Kalon një tren para nesh dizel-lokomotiva i
tërheq pas disa dhjetëra vagona lë rinj, ngjyrë të gjelbër. Është ky treni
i shpejt që vjen nga Laçi për Tiranë.
- Ky është „treni mendjemadh”. Këtë emër ia kanë dhënë Kavaja,
pasi ai nuk ndalet aty, thotë si në mahi Tonin Harapi, kompozitor i
njohur i cili atë ditë na shoqëronte.
Kuptojmë se të gjithë trenat e udhëtarëve këtu, janë me lokomotiva
të këtilla. Edhe trenat e shpejtë populli i quan „trena me ndjemëdhenj”.
Shikimi më ndalet në arat e pamegja. Tokë pune edhe në kodrinat
për rreth. Në to përthekohen si unaza rradhat e
ullinjve, hardhive që
ngjiten deri në majë. Në një arë, atje matanë rrugës, fshatarët qelin gropa
e në to lëshojnë fidanet e reja. Shi bie parreshtur.
Ndalemi për pak kohë në lokalitetin Fushë-Krujë, aty te lapidari i
heroinës Shota Galica, e cila vdiq këtu para dy dekada, si shumë kosovarë
të tjerë, nga regjimi i Ahmet Zogut, të cilët i dërgonte në Fier,
Lushnje e këtu, ku gjenin vdekjen nga malaria e sëmundjet e tjera.
Jemi në Krujë, në këtë qytezë legjendare për të cilën aq shumë këngë
janë thurur. Në vend lindjen e Skënderbeut, në gjirin e thellë të bjeshkëve
të thepisura. Atje larg shihet Deti Adriatik e më afër fusha e Zidollit.
Legjenda thotë: „jezit doll”, kështu e quajti këtë grykë e këtë fushë
Mehmeti i Dytë, që do të thotë „grykë e djallit”. Aty i patën mbetur
me mijëra ushtarë nga sulmi i befasishëm i Skënderbeut, kur erdhi në
rrethimin e dytë të Krujës. Dhe, asnjë herë aty pari nuk kaloi këmba e
turkut, kështu thotë legjenda.
Në mesin e qytetit ngrihet monumenti i Skënderbeut, vepër e skulptorit
shqiptar Janas Paço. Fotografi e gjallë! Gjergji me shpatë në dorë
e mbi kalë thua se pret me padurim të ndeshet me hordhitë otomane,
si dikur para qindra vjetësh. Pas tij ngrihen bjeshkët e thepisura, si
mur, të cilat ia shtojnë bukurinë Krujës, këtij qyteti muze që flet për një
periudhë të lavdishme historike të popullit shqiptar. Pak më larg është
kështjella, me mure të larta. E në të Muzeu i Skënderbeut. Në Muze -
një epope historike. Aty edhe përkrenarja e kryetrimit (origjinali) me
shpatën e madhe (kopje). Në oborr qëndrojnë topat me gryka të gjata,
prej tungji. Janë këta topa të turqve të cilët u munduan për njëzet e pesë
vjet rresht ta mposhtin me kot Kështjellën. Pak më larg bustet e Vrana
Kontit dhe Tanush Topisë.
Kruja e re, ajo në po ndërtohet dhe ajo e vjetra, me Çarshinë e vjetër,
me restorante, duqane zejtarësh, me rrugë të ngushta e me kalldrëm,si
dikur. Në këtë pjesë të qytetit u ndalëm dhe pimë kafe, në atë ambient
të vjetër shqiptar. Anemanë Krujës shpërndahet kënga nga altoparlantët
këngët e Festivalit që një ditë më parë kishte përfunduar...
