Me autobusin e „Albturistit” shpejtojmë rrugëve të gjera e të asfaltuara
nëpër paralagjet e Tiranës. Pikërisht në orën njëmbëdhjetë para
dite duhej të ishim në Uzinën ,.Traktori”, në njërën prej qendrave më të
mëdha e më rëndësishme industriale të kryeqytetit të Shqipërisë.
Në hyrje takohemi me një të ri, i cili na priti dhe na shoqëroi gjatë
dy orëve sa i kaluam këtu duke na dhënë shpjegime të shumta, për
ato që neve na interesonin. Në e parë mendova se është punëtor i zakonshëm.
I veshur modest, me “kombinoqe” të punës ku në xhepin e
sipërm i shkruante vetëm Uzina „Traktori”. Vasili, ishte brigadier në
njërën prej reparteve të këtushme. Më vonë kuptojmë se Vasili
është
inxhinier i diplomuar i elektroteknikës.
Vizitën e fillojmë në repartin e kovaçhanës. Kemi të nxehtë, e zabullima
sa vjen e shtohej nga farkat-makina të mëdha, ku hekuri i skuqur
copëtohej, ngjishej dhe merrte formën e dëshiruar - në duart e forta
të kovaçëve, të cilët me fytyra të mërdhezura, ishin bërë sy e veshë.
Një gabim sado i vogël e një copë hekuri do të shtypej më tepër se sa
duhej, e gabime të tilla nuk duhet të ngjajnë, na thotë Vasili. Mbi një
prej këtyre shumë farkave qëndronte varur lart një flamur në formë
trekëndëshi ku shkruante „Individi më i dalluar”. Punëtori pranë flamurit
vetëm na fali buzëqeshjen dhe vazhdoi. Gjatë pesë vjetëve me
kujdesin e tij të shtuar, makina ku punonte ai nuk ka pasur asnjë riparim
dhe nuk ka ngjarë të prishet.
Kalojmë në repartin më të madh të uzinës „Traktori”. Aty prodhohen
shumica e pjesëve të traktorëve. Disa qindra pjesë. Në këtë sallë
të madhe, të gjerë me gjithfarë llojesh të makinave. Ato ishin të reja, e
pranë tyre duart e shkathëta të punëtorëve. Shumica e punëtorëve në
këtë Uzinë ishin të rinj. Djem e vasha nga Tirana por edhe nga qytetet
e tjera, të cilët pasi që e kanë kryer shkollën profesionale (të mesmen
shumica), janë këtu punëtorë të zakonshëm.
Vasili na e shpjegon procesin e punës. Ne vetëm dëgjojmë e herë pas
here ia bëjmë ndonjë pyetje.
Prapa meje dy të reja gjejnë kohë të bisedojnë shkurtazi:
-Çfarë gjuhe po flasin musa firët e sotëm?
-Shqip mori, shqip, më duket. Pak më ndryshe se ne. Një gegërishte
sikur të ishin nga veriu, nga Shkodra,- ia kthen shoqja.
-Qenkan nga Kosova, u afrohet njëra që ishte matanë makinës.
Hypim shkallëve dykatëshe e atje poshtë punëtorë e punëtore me
kombinoqe të kaltra - pranë makinave ngjyre të gjelbër. Vazhdojmë
vizitën nëpër punëtoritë e tjera, në atë ku bë het modelimi i pjesëve të
ndryshme të traktorëve. Edhe këtu shumica janë femra. Të kujdesshme,
ato punojnë modele prej materiali qeramikë e të ngjashëm me këtë, e
që më vonë në to derdhet hekuri i shkrirë. Janë edhe do çupëza. Ato
ishin nxënëse të Teknikumit, të cilat për çdo dite i kalojnë këtu nga tri
orë në punë praktike.
- Pranë Uzinës sonë punon edhe Shkolla e mesme për punëtorët
tanë, na thotë Vasili. Aty mësojnë ata punëtorë të cilët nuk e kanë të
kryer shkollën e mesme, por pa shkëputje nga puna. Dhe, jo vetëm
kaq. Kemi këtu edhe Degën e Fakultetit të teknikës mekanike e në vitin
tjetër do ta hapim edhe një tjetër degë - vetëm për nevojat e Uzinës
sonë.
Vargohen laboratoriumet matëse e sprovuese. Aty ka makina gjithfare
elektronike. Shpjegimet na i jep një grua e re, për të cilën më vonë
kuptuam se ishte inxhiniere e elektroteknikës. „Çdo pjesë e prodhuar
nëpër reparte, doemos e sjellim këtu, e masim mirë e mirë. Nuk lejojmë
gabime, sado të vogla që janë. Këtu kryhen matjet deri në një
mikron”, janë fjalët e inxhinieres së re, e cila pa fije përtese na i demonstron
do nga matjet.
Inxhinierët nuk kishin zyre të veçanta. As përgjegjësit. Të pa- rët
dhe të dytët ishin në mesin e punëtorëve. Brigadierë, që nuk
Të japin vetëm këshilla e udhëzime, por edhe prodhojnë, ndreqin
defektet e rastit nëpër makina.
“Ka lëshime të vogla në punën tonë, këtu në Uzinë. Përpiqemi që të
mos i përsërisim. E qortojmë njëri tjetrin, ashtu haptas, nëpër mbledhjet
tona të sindikatës por edhe nëpër fletërrufetë. Pas kritikës vjen autokritika,
e cila është e sinqertë, pa nervozizëm e ai që ka bërë lëshime
në punë duhet të zotohet se do të përpiqet të korrigjojë veten. Pas kritikës
e autokritikës vjen “transformimi”, që është rezultat i këtyre dy të
parave”, na shpjegon Vasili!
“Nuk do të thotë të mos kemi gabime, por njeriu ynë duhet të jetë
i vetëdijshëm se duhet të transformohet, se lëshimet e tija nuk janë e
nuk shkojnë vetëm në dëm të tij, por janë të të gjithë neve, shton Vasili,
inxhinier i Uzinës „Traktori”.
Fletërrufetë i pashë së pari në repartet e kësaj Uzine. Ato kishin një
vend të caktuar nëpër mure. Shkruhen me dorë, me tush e me ngjyrë, e
kritikojnë individët edhe grupet, ata punëtorë që harrojnë vigjilencën
në punë. U ndala para njërës nga fletërrufetë. Aty shkruan: „Shokët e
shoqet (pasojnë emrat e tyre) të cilët megjithëse lajmërohen se ditën e
diel kishte aksion me “goditje të përqendruar”, këta shokë e shoqe nuk
kanë ardhur duke nxjerrë justifikime të kota. Këta të rinj duhet ta kuptojnë
drejt fjalën aksion...” e të tjera fjalë në atë fletërrufe. Por, krahas
fletërrufeve ishin edhe ato të tjerat, që lavdërojnë punëtorët e zellshëm,
ata që dallohen. Shkruhet se për çka dallohen, fjalë më të mira për ta e
aty afër fotografia e tyre. Portrete të vogla, por kam parë edhe asi bukur
të mëdha. Në njërën prej këtyre portreteve shkruante: „Brigadierja në
prodhim, Muzejene Spahiu, bën mirë organizimin e vogël të punës,
shfrytëzon maksimumin e kohës së punës”. Krahas saj, do fjalë të ngjashme
i lexojmë edhe për tornitoren e re Afërdita Silen, për Bashkim
Artanin e të tjerë. Këto portrete, na thanë se ndërrohen. Në vend të tyre
vijnë ata që dallohen.
- Kemi pasur shumë të tillë gjatë 5-vjeçarit të IV-të. Ata kanë qenë e
do të shërbejnë si shembull i të tjerëve. Besojmë se edhe më shumë do
të kemi tani kur po shkelim në 5-vjeçarin e V-të , - na shpjegon shoqëruesi
ynë, inxhi. Vasili.
Uzina „Traktori” ka edhe dy heronj të punës socialiste. Fotografitë
e tyre të mëdha një metër, qëndrojnë në hyrje të repartit ku punojnë.
Njëri prej tyre ishte Baki Bakolli, i cili ka bërë racionalizime të mëdha
në një proces të prodhimit. Ai ishte punëtor i zakonshëm, por që nga
mendja e tij i fali Uzinës një proces më të shkurtër të punës. Baki Bakollin
nuk e takuam pasi atë ditë ishte në turnin e dytë.
Jemi në oborrin e Uzinës. Ishte kohë e drekës dhe e pushimit. Grupegrupe
dalin me fytyra në gaz punëtorët e punëtoret, djemtë e vashat
e si një ushtri në miniaturë me kombinoqe të kaltra, vërshojnë atyre
rrugëve të ngushta e të asfaltuara të oborrit të Uzinës, ku ende kishte
gjelbërim e lule, anipse dimri afrohej. Pastria e pashoqe ku kishin zënë
vend koshat për mbeturina.
Kthen në çdo anë - mbishkrime gjithëfarë. Të mëdha e të vogla. Në
njërën shkruan: „Në punë dhe nëpërmjet të punës edukohet njeriu i
ri”. Pasojnë të tjerat: „Të punojmë, të veprojmë, të mendojmë - si revolucionarë”,
„Vitin ‘71 ta shndërrojmë në vit fitoresh të reja” e të tjera.
Nga altoparlantët dëgjohet zëri i spikerit, i cili lexon lajmërimet e
asaj dite. Ai pas kësaj i lexon emrat e punëtorëve më të dalluar të ditës
që ka shkuar.
“Kështu, na thotë Vasili, është çdo ditë. E kemi radiostacionin tonë
lokal.
Në ndarje, kur po largoheshim nga Uzina „Traktori”, na përcjellin
tingujt e muzikës. Ajo kënga që ja fillon „... shoqen ku e kam...”